Cele ekoschematu „Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi”

Zakłada on przede wszystkim magazynowanie węgla organicznego w glebie, co w praktyce przekłada się m.in. na wprowadzeniu i utrzymaniu w glebie wysokiej ilości materii organicznej, której zasadniczą część stanowi próchnica. Jej niska zawartość wpływa niekorzystnie na strukturę gleby, jej właściwości fizyko-chemiczne oraz bioróżnorodność i aktywność mikroorganizmów glebowych. Determinuje to wielkość otrzymywanego plonu, dawkowanie nawozów i ogólnie ekonomiczną opłacalność produkcji. Praktyki, na które składa się ten ekoschemat mają też przyczyniać się do poprawy zdolności wychwytywania i wiązania dwutlenku węgla w glebie, zwiększenia pojemności wodnej i sorpcyjnej gleby, oraz ograniczania skutków suszy, spływów powierzchniowych, erozji wodnej i wietrznej.

Czy warto „wejść” w Ekoschematy?

Zakres i wysokość wsparcia w ramach ekoschematu „Rolnictwo węglowe”

Ekoschemat ten składa się z 8 dowolnych praktyk (w nawiasie liczba punktów), takich jak:

– Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt (5 pkt),

– Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe (5 pkt),

– Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy (1 pkt)
i wariant z wapnowaniem (3 pkt),

– Zróżnicowana struktura upraw (3 pkt),

– Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji (2 pkt),

– Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo (3 pkt),

– Uproszczone systemy uprawy (4 pkt),

– Wymieszanie słomy z glebą (2 pkt).

Dopłaty za 2024 rok – dotychczas złożono ich 820 tys.

Wartość punktów jest wyliczana na podstawie stawek płatności stanowiących rekompensatę dodatkowych kosztów i utraconych dochodów w wyniku ich realizacji. Przyjęto, że 1 pkt stanowi równowartość ok. 22,47 EUR (ok. 100 PLN stawki), przy czym brany jest pod uwagę przelicznik walut według kursu ustalonego na ostatni dzień roboczy września br. Warunkiem otrzymania płatności z tego ekoschematu jest uzyskanie minimalnej liczby punktów. W każdym gospodarstwie minimalna liczba punktów może być inna, ponieważ wynika bezpośrednio z powierzchni użytków rolnych (UR). Stanowi ona iloczyn powierzchni gruntów (UR) i liczby 1,25. Uzyskanie minimalnej liczby punktów możliwe jest za pomocą co najmniej jednej lub dowolnej liczby praktyk. Następnie wypełnienie tego minimum rolnik może zrealizować dowolną liczbą praktyk. Oznacza to, że w zależności od tego jakie praktyki wybierze i jak wysoko będą one punktowane to na takiej powierzchni będzie realizował ekoschemat.

Przykładowo gospodarstwo o powierzchni 10 ha UR aby „wejść” w ekoschemat „Rolnictwo węglowe” musi zrealizować wybrane praktyki na takim obszarze by uzyskać minimalnie 12,5 pkt (10 x 1,25). Jest to możliwe m.in. poprzez realizację tylko 1 praktyki „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant z wapnowaniem na powierzchni 4,2 ha”. Wynika to z działania: 12,5 pkt (minimum)/3 pkt (liczba punktów za ww. praktykę). Należy jednak pamiętać, że nie istnieje maksymalna liczba punktów jaka mogłaby zostać przyznana za realizację tego ekoschematu. Pewne ograniczenie stanowi jedynie niemożność łączenia wybranych praktyk ze sobą lub z innymi ekoschematami. Informacje o tym można znaleźć w materiale do pobrania na dole strony https://www.gov.pl/web/rolnictwo/ekoschematy3 

Wybrane praktyki polecane dla gospodarstw warzywniczych

1) Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe

Celem praktyki jest poprawa stanu gleby poprzez uzyskanie i wprowadzenie  dodatkowej biomasy i utrzymania okrywy roślinnej (wsiewki). Międzyplony natomiast mają za zadanie pokryć glebę w okresie jesienno-zimowym aby ograniczyć erozję i zatrzymać jak najwięcej wody na uprawy wiosenne.

Wymogiem praktyki jest wysianie i utrzymywanie roślin w postaci:

– wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub ich mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę w plonie głównym, które zostaną utrzymywane co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub przez co najmniej 8 tygodni od dnia zbioru (w tym przypadku należy złożyć stosowne oświadczenie o dacie zbioru uprawy w plonie głównym do ARiMR w terminie 7 dni od dnia zbioru) w roku składania wniosku o przyznanie płatności lub

– międzyplonów ozimych (po plonie głównym lub po ugorowaniu) w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin ozimych lub jarych z następujących grup: zboża, oleiste, pastewne, bobowate drobnonasienne, bobowate grubonasienne, miododajne (z wyłączeniem mieszanki złożonej wyłącznie z gatunków zbóż),wysianych w terminie od dnia 1 lipca do 1 października. Międzyplony ozime muszą być utrzymywane, co najmniej do dnia 15 lutego następnego roku, w okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie jednak nie wcześniej niż po dniu 15 listopada.

Ponadto: międzyplony ozime, nie mogą być uprawą w plonie głównym w kolejnym roku, w skład mieszanki nie mogą wchodzićwyłącznie rośliny zbożowe i dopuszcza się wysiew mieszanki składającej się z roślin jarych. Obowiązuje również zakaz stosowania środków ochrony roślinw uprawie wsiewek śródplonowych od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej, a  w międzyplonach ozimych przez okres od ich wysiewu co najmniej do dnia 15 lutego roku następującego od dnia złożenia wniosku.

2) Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy
i wariant z wapnowaniem

Istotą praktyki jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do potrzeb roślin na podstawie zasobności gleb w makroelementy z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia (np. aplikacja INTER-NAW). Optymalizacja żywienia roślin warunkuje uzyskiwanie satysfakcjonujących plonów o wysokiej jakości.

Wymagania stawiane przed rolnikiem w wariancie podstawowym:
– sporządzenie planu nawozowego (określający dawki N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania) na piśmie lub przy pomocy aplikacji elektronicznej w oparciu o bilans azotu oraz wykonaną analizę gleby np. przez OSChR (Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze) z poszczególnych działek rolnych położonych na gruntach ornych i TUZ (trwałe użytki zielone) w zakresie zasobności ww. składników pokarmowych (wyniki analizy chemicznej gleby zachowują ważność przez 4 lata od dnia jej wykonania). Należy to zrobić w terminie 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności lub do dnia 30 września danego roku(w przypadku upraw ozimych wysiewanych w roku złożenia wniosku, o ile tych powierzchni nie obejmował plan sporządzany w terminie 25 dni). Wymogiem jest by plan nawozowy dotyczył wszystkich gruntów ornych i TUZ w gospodarstwie z wyjątkiem: obszarów z roślinami miododajnymi (chyba że do tych gruntów plan zostanie sporządzony po dniu 31 sierpnia), IPR (Integrowanej Produkcji Roślin) i  wieloletnich pasów kwietnych;

– przestrzeganie sporządzonego planu nawozowego (dopuszcza się stosowanie niższych dawek niż obliczone w planie),

 – prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym przez ARiMR i udostępnionym na jej stronie internetowej do pobrania tutaj

W związku z powyższym wymaganymi dokumentami są: analiza gleby, plan nawożenia i rejestr zabiegów agrotechnicznych. Z kolei dla wariantu z wapnowaniem rolnik wskazuje informacje o stosowaniu nawozu wapniowego w rejestrze zabiegów i musi posiadać imienny dokument potwierdzający zakup nawozu wapniowego (i jego ilość). Jest również zobowiązany do wapnowania na powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH 5,5 i niższym. Na działce, do której ubiega się o tę płatność rolnik nie mógł otrzymać dofinansowania z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) na zakup nawozu wapniowego do 4 lat wstecz w stosunku do roku wnioskowania o płatność. Dodatkowo konieczne jest złożenie oświadczenie, że nie otrzymano dotacji z NFOŚiGW w tej sprawie (wzór dostępny na stronie ARiMR). Złożenie tego dokumentu musi nastąpić maksymalnie do 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich (co do zasady do dnia 9 czerwca).

Wsparcie w zakresie wapnowania do danej działki rolnej przysługuje raz na cztery lata.

3) Zróżnicowana struktura upraw

Jednym z celów praktyki jest odstępowanie od monokultur na gruntach ornych poprzez uprawę różnych gatunków roślin charakteryzujących się dodatnim i ujemnym wpływem na bilans materii organicznej w glebie. Sprzyja to zrównoważonemu podejściu do kwestii ochrony roślin i nawożenia.

Wymogiem tej praktyki jest uprawa na gruntach ornych w gospodarstwie co najmniej 3 różnych upraw przy czym:

  • co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (obejmują one głównie rośliny bobowate, w tym bób, soja i fasola, szereg gatunków ziół i…truskawka) przy czym w przypadku mieszanek bobowatych ze zbożami, zboża nie są dominujące w tej mieszance, oraz
  • udział zbóż w strukturze zasiewów nie przekracza 65% (trzeba wspomnieć, że formy ozime i jare uznaje się za odrębną uprawę) oraz
  • udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (według rozporządzeń to m.in.: okopowe, warzywa kapustne, psiankowate i dyniowate) nie przekracza 30%.

Ponadto udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65% i udział trzeciej lub w przypadku większej liczby upraw, łącznie trzeciej i kolejnych upraw nie może być mniejszy niż 10%;

Pełna lista gatunków przyporządkowanych do konkretnej grupy jest dostępna na stronie https://www.gov.pl/web/arimr/zroznicowana-struktura-upraw-23

Za odrębną uprawę uznaje się: rodzaj roślin; gatunek roślin z rodzin: kapustowatych, psiankowatych i dyniowatych, grunt ugorowany oraz trawy lub inne zielne rośliny pastewne.

4) Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji

Praktyka stanowi o konieczności ograniczenia ulatniania się azotu w postaci amoniaku po wprowadzeniu obornika (pomiotu ptasiego lub pofermentu do rolniczego wykorzystania) na glebę. Dzięki temu można zredukować nawożenie tym najbardziej plonotwórczym makroelementem.  

Realizację praktyki koniecznie należy potwierdzić poprzez:

1) Przesłanie zdjęć geotagowanych z wykorzystaniem aplikacji udostępnionej przez ARiMR Lub (na zasadzie odstępstwa)

2) Dostarczenie oświadczenia o wykonaniu praktyki oraz do prowadzenia rejestru zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym i udostępnionym przez ARiMR, w którym znajdą się zapisy potwierdzające jej wykonanie.

Potwierdzenie realizacji powinno być złożone w terminie nie później niż 14 dni od dnia aplikacji nawozów, z tym że w przypadku zrealizowania praktyki:

  • po dniu złożenia wniosku o przyznanie płatności – nie później niż do dnia 7 listopada w roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności albo
  • przed dniem złożenia wniosku o przyznanie płatności lub przed dniem 15 marca.

Jeżeli rolnik nabył obornik, pomiot ptasi lub produkt pofermentacyjny zobowiązany jest do posiadania imiennego dowodu zakupu lub nabycia takiego nawozu (umowa).

5) Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo.

Jest to praktyka bardzo zbliżona do poprzedniej pod względem celowości oraz wymogów stawianych przed rolnikiem. Dotyczy nawozów organicznych płynnych, które powinny być wprowadzane bezpośrednio do gleby np. za pomocą aplikatora doglebowego z wężami wleczonymi.

6) Wymieszanie słomy z glebą

Celem praktyki jest wykorzystanie słomy do utrzymania i zwiększanie poziomu zawartości materii organicznej, jak i składników pokarmowych w glebach w celu utrzymania ich żyzności. Wzrost zawartości próchnicy o 1% zwiększa o 30% retencję wodną gleb.

Wymogami jest prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych opracowanym przez ARiMR oraz rozdrobnienie całej słomy po zbiorze plonu głównego i wymieszanie jej z glebą lub jej przyoranie na gruntach ornych. Nie dotyczy to gruntów ornych, na których jest prowadzona uprawa rzepaku w ramach Praktyki: Zróżnicowana struktura upraw.

W Ekoschemacie zdefiniowano słomę jako pozostałe po oddzieleniu ziarna lub nasion suche źdźbła, łodygi, liście, plewy, łuszczyny i strączyny dojrzałych roślin uprawnych zbożowych, w tym kukurydzy, a także zbóż rzekomych (w tym gryki, szarłatu i komosy), oraz dojrzałych roślin uprawnych oleistych, bobowatych, facelii i traw nasiennych.