Cykl rozwojowy sprawcy mączniaka rzekomego sałaty i objawy choroby

Mączniak rzekomy sałaty choroby powodowany jest Bremia lactucae – organizm grzybopodobny z grupy lęgniowców. Patogen zimuje w glebie w postaci oospor (zarodników przetrwalnikowych), które wiosną kiełkują i dokonują pierwszych infekcji. Rozprzestrzenia się w uprawie w warunkach wysokiej wilgotności powietrza (około 100%), kiedy temperatura w nocy wynosi około 10°C, a w dzień 13-21°C. Choroba nie rozwija się podczas słonecznej pogody i gdy nocą temperatura nie spada poniżej 15°C.

Pierwsze objawy mączniaka rzekomego widoczne są na górnej stronie liści w postaci oliwkowożółtych, kanciastych plam, częściowo ograniczonych nerwami. Plamy stopniowo ciemnieją. Na dolnej stronie blaszek liściowych w obrębie plam pojawia się szarobiały nalot zarodników konidialnych. Porażone liście stopniowo więdną, zasychają, a podczas dużej wilgotności gniją. Do porażenia może dojść już na etapie produkcji rozsady – objawy choroby widoczne są na liścieniach i na pierwszych liściach. U starszych roślin w pierwszej kolejności poraża liście zewnętrzne, a następnie wewnętrzne.

Międzynarodowa organizacja oceny zagrożenie mączniakiem rzekomym – IBEB  

Organizacja International Bremia Evaluation Board (IBEB) zajmuje się oceną zagrożenia upraw mączniakiem rzekomym sałaty. Jest to wspólna inicjatywa holenderskich, francuskich i amerykańskich firm związanych z hodowlą odmian,  sektorem produkcji rozsad oraz Uniwersytetu Kalifornijskiego w Davis, holenderskiej Służby Inspekcji Ogrodnictwa (Naktuinbouw) i francuskiej Krajowej Stacji Nasion (GEVE). IBEB jest finansowany przez firmy zajmujące się badaniami nad B. lactucae w Europie m.in. przez firmy hodowlano-nasienne Bayer, BASF Vegetable Seeds, Bejo Zaden, Enza Zaden, Gautier Semences, Rijk Zwaan, Syngenta oraz Vilmorin.

Celem działania IBEB jest identyfikowanie nowych ras B. lactucae stanowiących poważne zagrożenia dla upraw sałaty w Ameryce Północnej i Europie. IBEB nadaje nazwy i promuje ustandaryzowane nazewnictwo ras mączniaka rzekomego w branży ogrodniczej. W Ameryce obecne rasy są oznaczane numerami poniżej 10 i przyrostkiem US, w Europie otrzymują numery powyżej 15 i przyrostek EU. Wszystkie rasy w Ameryce i Europie mają przedrostek „Bl:”.

Sprawca mączniaka rzekomego wykazuje bardzo duże zróżnicowanie genetyczne. Nawet w obrębie jednej plantacji sałaty może występować kilka ras patogenu. Komitet IBEB-EU ocenia ponad 300 europejskich izolatów rocznie, koncentrując się na odmianach sałaty pochodzących z pól hodowców (firm nasiennych) i producentów. Śledzi pojawianie się nowych i zanikanie znanych ras.

W 2023 r. IBEB-EU ogłosił wprowadzenie trzech nowych ras Bremia lactucae: BI:38, BI:39 i BI:40. Rasy BI:1-28EU nie mają już znaczenia agronomicznego w Europie. Od 1 lipca 2023 r. pełna odporność odmian sałaty na Bremia lactucae dotyczy ras BI:29-40.

Zapobieganie występowaniu mączniaka rzekomego sałaty

Jednym z działań prewencyjnej ochrony sałaty przed mączniakiem rzekomym jest uprawa odmian odpornych. Obecnie firmy nasienne mają w swojej ofercie odmiany z odpornością na wiele ras patogenu.

Rozwojowi mączniaka rzekomego zapobiega sadzenie roślin w odpowiednim zagęszczeniu, polecanym przez firmę nasienną dla danej odmiany – takim, aby zapewnić właściwy mikroklimat w łanie roślin i zapobiegać utrzymywaniu się wysokiej wilgotności (co jest typowe dla zbyt gęstych nasadzeń). W trakcie uprawy należy zapewnić sałacie odpowiednie warunki do rozwoju. Istotne jest zapobieganie utrzymywaniu się przez dłuższy czas podwyższonej wilgotności na plantacji (wskazane jest częste wietrzenie tuneli foliowych i szklarni oraz regulacja temperatury i wilgotności w obiektach). Rośliny powinno podlewać się w godzinach porannych. Chore roślin należy szybo usuwać z plantacji. Dobre praktyki w zakresie higieny obejmują także mycie narzędzi używanych w uprawie. Wszystko to ograniczy występowanie i rozprzestrzenianie się mączniaka rzekomego na plantacjach sałaty.

Uprawa sałaty – wymagania klimatyczne

Do działań zapobiegawczych zalicza się także chemiczne lub termiczne odkażanie gleby przed założeniem uprawy.

Zwalczanie mączniaka rzekomego sałaty

Uprawa odmiana odpornych nie daje pełnej gwarancji, że mączniak rzekomy sałaty nie wystąpi na plantacji. Do ochrony sałaty w trakcie uprawy należy stosować środki ochrony roślin. Aby nie dopuścić do uodpornienia się patogenu na substancję aktywną preparaty należy stosować przemiennie, z różnych grup chemicznych. Poniżej wykaz substancji aktywnych, które występują w preparatach zarejestrowanych (na dzień 21.03.2024 r) do zwalczania mączniaka rzekomego w sałacie:

  • azoksystrobina* (strobiluryny) – stosować zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby
  • ametoktradyna (związek z grupy pochodnych pirymidynoamin) – do stosowania zapobiegawczego
  • dimetomorf (związek z grupy pochodnych kwasu cynamonowego) + piraklostrobina (strobiluryny) – stosować zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby
  • mandipropamid (związek z grupy karboksyamidów) – stosować zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby
  • miedź w postaci tlenku miedzi* – do stosowania zapobiegawczego
  • oksatiapiprolina (związek z grupy piperydynylo-tiazolo-izoksazolin) – do stosowania zapobiegawczego
  • propamokarb w postaci kompleksu z chlorowodorem* (związek z grupy pochodnych kwasu karbaminowego) – stosować interwencyjnie po pojawieniu się pierwszych objawów choroby

Do ochrony zapobiegawczej przed mączniakiem rzekomym zarejestrowane są także środki zawierające substancję aktywną pochodzenia naturalnego:

  • cerevisane* (wyciąg z drożdży)
  • Bacillus amyloliquefaciens subsp. plantarum szczep D747* (pożyteczne bakterie)
  • Bacillus amyloliquefaciens FZB24* (pożyteczne bakterie)
  • olejek z pomarańczy* (związek z grupy olejków eterycznych)
  • laminaryna* (związek z grupy polisacharydów)

*preparaty zawierające wymienioną substancje aktywną mogą być stosowane w uprawach pod osłonami.

Integrowana ochrona roślin