Tantniś w natarciu
Z początkiem czerwca na plantacjach warzyw kapustnych pojawił się tantniś krzyżowiaczek. Szkodnik jest o tyle niebezpieczny, że przy dużej populacji może zniszczyć liście warzyw i są one tym samym dyskwalifikowane w handlu. Czym zwalczać szkodnika?
Tantniś – najmniejszy szkodliwy motyl
Tantniś krzyżowaczek (Plutella xylostella) to bardzo groźny w ostatnich latach szkodnik warzyw kapustnych. Zagrożenie z roku na rok jest coraz wyższe. Z pewnością w uprawie kapusty głowiastej białej powoduje największe szkody w porównaniu z innymi szkodliwymi motylami – piętnówką czy bielinkami. Co roku wymaga zwalczania, kilka razy w sezonie, w zależności od sytuacji. Na plantacjach jest obecny od końca maja do końca sezonu, do zbiorów kapusty czy brokułów.
Ciało motyla ma zaledwie 10-12 mm długości, skrzydła mają rozpiętość do 15-17 mm. Na przedniej parze widoczna jest charakterystyczna falista beżowa smuga. Jajo ma do 0,5 mm długości. Gąsienice tantnisia krzyżowiaczka są jasnozielone z ciemną głową i dorastają do 12 mm. Szczególnie groźne są dla młodych roślin. Młode gąsienice zeskrobują górną warstwę blaszki liściowej, tworząc tzw. okienka. Starsze gąsienice wyjadają w liściach dziury. Gdy mamy do czynienia z dużą populacją szkodnika, dochodzi do znacznego ograniczenia powierzchni asymilacyjnej.
Monitoring
Ogromne znaczenie w skutecznej ochronie warzyw przed tantnisiem krzyżowiaczkiem ma monitoring plantacji. Warto dokładnie kontrolować rośliny na plantacji na obecność złóż jaj motyla. Dodatkowym narzędziem do monitoringu są wprowadzone nie tak dawno automatyczne pułapki do obserwacji lotu szkodliwych motyli – Arc™ farm intelligence. Pozwalają one precyzyjnie określić miejsce i czas wystąpienia zagrożeń w uprawie warzyw kapustnych, a także lepiej zaplanować czas zabiegu, przez co można uniknąć strat plonu.
Czym chronić uprawy przed tantnisiem?
W przypadku, gdy plantator zauważa dużą populację szkodnika wskazane jest wykonanie zabiegu zwalczającego. W literaturze progiem zagrożenia dla roślin ze strony tantnisia krzyżowiaczka jest znalezienie od 5 do 10 gąsienic na 50 kolejnych przejrzanych roślinach. Do dyspozycji plantatorzy mają kilka substancji czynnych należących do różnych grup chemicznych.
W pierwszej grupie są pyretroidy, jak te, których substancją czynną jest lambda-cyhalotryna, gamma-cyhalotryna, cypermetryna, deltametryna czy tau-flawulinat. Pyretroidy to naturalne i syntetyczne pochodne pyretryny. Naturalne pyretryny ulegają rozpadowi pod wpływem światła, podczas gdy syntetyczne pyretroidy są odporne na promieniowanie słoneczne. Pyretroidy pod względem mechanizmu działania zaliczane są do grupy neurotoksyn – zaburzają aktywność kanałów sodowych oraz chlorkowych. Na owady działają kontaktowo i żołądkowo. U szkodników pod wpływem substancji czynnej następuje paraliż, pobudzenie lub otwarcie przetchlinek, a to prowadzi do śmierci owada w kilka godzin po zabiegu. Pyretroidy są szkodliwe dla małych bezkręgowców wodnych i pożytecznych owadów zatem warto zachować ostrożność przy ich stosowaniu, szczególnie tam, gdzie w pobliżu plantacji są pasy kwietne, bądź na polu kwitną chwasty.
Druga grupa insektycydów do zwalczania tantnisia i innych gąsienic zjadających liście warzyw kapustnych to środki zawierające cyjanotraniliprol – zwiążek z grupy antranilowych diamidów. Ma on na owady działanie kontaktowe i żołądkowe, a na roślinie działa wgłębnie oraz translaminarnie. Paraliż owadów następuje w ciągu kilku godzin i objawia się zahamowaniem ruchu i żerowania szkodnika. Ostateczny efekt działania widoczny jest po 3-6 dniach od zabiegu. Druga substancja z tej samej grupy środków to chlorantraniliprol.
Kolejna grupa środków polecanych do zwalczania tantnisia krzyżowiaczka, ale także innych gąsienic, a także szkodników ssących to produkty zawierające acetamipryd – substancję czynną z grupy neonikotynoidów, czyli neurotoksyn, które oddziałują na centralny układ nerwowy owadów, powoduje ich paraliż i ostateczną śmierć. Acetamipryd jest antagonistą acetylocholiny zastępując ją w receptorach, aktywując je samodzielnie, co skutkuje wystąpieniem konwulsji i drgawek, prowadząc do eliminacji szkodnika. Dzięki silnym właściwościom translaminarnym środki zawierające acetamipryd są odporne na zmywanie przez deszcz.
Kolejna substancja czynna przeznaczona do zwalczania szkodników warzyw kapustnych to benzoesan emamektyny – substancja zalicza się do awermektyn i jest pochodzenia naturalnego. Działa kontaktowo, wgłębnie i translaminarnie, na wszystkie stadia rozwojowe gąsienic, już od fazy wygryzania się z jaj. Środek należy stosować w jak najwcześniejszych stadiach rozwojowych tak, aby uniknąć znaczących uszkodzeń. Na roślinie preparat zawierający benzoesan emamektyny działa wgłębnie i translaminarnie, co oznacza w praktyce, że naniesiony podczas zabiegu na wierzchnią warstwę liści, przenika przez warstwę woskową na spodnią stronę blaszki liściowej.
Podejmując decyzję o chemicznej ochronie przed gąsienicami m.in. tantnisia krzyżowiaczka, warto pamiętać, aby zabiegi wykonywać przemiennie środkami owadobójczymi zawierającymi substancje czynne należące do innych grup chemicznych i o innych mechanizmach działania.
Rozwiązania biologiczne
Plantatorzy mają także do dyspozycji kilka produktów biologicznych do walki z gąsienicami szkodliwych motyli, w tym z tantnisiem krzyżowiaczkiem. Toksyczne cząstki białka bakterii Bacillus thuringiensis dołączają się do receptorów jelita środkowego gąsienic, powodując perforację jelita. Skutkiem jest szybkie zaprzestanie żerowania, choroba, a następnie śmierć gąsienic. Szkodniki zaprzestają żerowania na krótko po spożyciu bakterii (po ok. 30 minutach), a śmierć następuje zwykle po 2, 3 dniach.
Wykaz produktów biologicznych do ochrony warzyw wg gov.pl
