Mikroorganizmy na czasie

Jak zostało niejednokrotnie podkreślone podczas wydarzenia, wykorzystanie preparatów mikrobiologicznych stanowi jeden z najszybciej rozwijających się kierunków w produkcji żywności pochodzenia roślinnego. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest co najmniej kilka. Należą do nich niewątpliwie przekonania konsumentów, które wymuszają produkcję zdrowej i bezpiecznej żywności. To z kolei jest związane z wprowadzaniem obwarowań prawnych, ograniczających stosowanie potencjalnie niebezpiecznych dla zdrowia środków ochrony roślin oraz nadmiernych ilości nawozów mineralnych.

Preparaty mikrobiologiczne stanowią dla nich dobrą alternatywę, ponieważ są bezpieczne dla ludzi i środowiska oraz działają kompleksowo na rośliny. Ich spektrum działania jest bardzo szerokie. Jak podała podczas wykładu wprowadzającego dr hab. Anna Gałązka, prof. IUNG-PIB, przewodnicząca konferencji, pożyteczne mikroorganizmy wpływają korzystnie m.in. na żyzność gleby poprzez jej spulchnienie, uczestnictwo w obiegu pierwiastków (rozkładają resztki pożniwne i materię organiczną), ograniczają presję ze strony agrofagów (zmniejszenie ich populacji), stymulują wzrost i rozwój roślin, zwiększają ich tolerancję na stresowe warunki, a także aktywizują życie biologiczne gleby. Można je też z powodzeniem stosować w gospodarstwach ekologicznych. W porównaniu do agrochemikaliów są one uznawane za bardziej labilne i trzeba je stosować zgodnie ze wskazaniami w etykiecie preparatów, ponieważ ich skuteczność ściśle zależy od zewnętrznych warunków stosowania.    

dr hab. Anna Gałązka
dr hab. Anna Gałązka, prof. IUNG-PIB (fot. Marek Bany, IUNG)

Terminologia i wprowadzanie do obrotu

Uwarunkowania prawne związane z preparatami zawierającymi mikroorganizmy nie są do końca przejrzyste, na co zwróciły uwagę podczas wystąpień kolejno dr hab. Anna Gałązka, prof. IUNG-PIB, oraz dr Tamara Jadczyszyn. Preparat mikrobiologiczny jest wprowadzany na rynek przez MRiRW po pozytywnym zaopiniowaniu i spełnieniu wymogów procedury rejestracyjnej. Podobnie jak środki określane szeroko jako poprawiające właściwości gleby rejestrowane na potrzeby rolnictwa ekologicznego nie muszą być poprzedzone badaniami potwierdzającymi ich skuteczność. Budzi to wiele kontrowersji m.in. wśród podmiotów wprowadzających tego typu środki na rynek, gdyż może to prowadzić do nadużyć i w związku z tym ograniczyć ich wiarygodność. W konsekwencji może to doprowadzić do ograniczenia stosowania preparatów mikrobiologicznych.

Aktualnie na liście produktów nawozowych zawierających mikroorganizmy dopuszczone są bakterie z rodzaju Azotobacter spp., Rhizobium spp., Azospirillum ssp., a także grzyby mikoryzowe.

Od 1 grudnia 2024 r. IUNG w Puławach prowadzi rejestr nawozowych produktów mikrobiologicznych (zawierających wyłącznie mikroorganizmy lub ich konsorcja wraz z towarzyszącymi metabolitami i pozostałościami pożywek). Jest on stale aktualizowany i udostępniony do pobrania na stronie: https://www.iung.pl/informacje/do-pobrania/

Zgłoszenie takiego preparatu przez firmę jest bezpłatne i jest ważne przez okres 2 lat od daty wpisu (wymaga odnowienia). Na poczet rejestracji preparatu za niezbędne uważa się podanie składu ilościowego mikroorganizmów wchodzących w skład, potwierdzone analizą w niezależnym laboratorium oraz skrócony opis produkcji i skład surowcowy.

Warto dodać, że Instytut prowadzi również szeroko pojęty wykaz naturalnych środków „do ekologii”, ponieważ MRiRW zezwoliło temu podmiotowi na podejmowanie samodzielnej decyzji w sprawie dopuszczenia do produkcji ekologicznej preparatów mikrobiologicznych, które nie są śor., nawozami lub środkami poprawiającymi właściwości gleby. Istotnie przyczyniło się to do ich szerszego wykorzystania w praktyce. Niemniej należy pamiętać, że pozytywne zaopiniowanie przez Instytut i umieszczenie danego preparatu w wykazie jest możliwe pod pewnymi warunkami, m.in. po zapoznaniu się z analizą preparatu pod kątem zawartości mikroorganizmów oraz po oświadczeniu, że jest on wolny od GMO.

Obecnie istnieje silna potrzeba usystematyzowania biopreparatów, preparatów mikrobiologicznych, biostymulatorów i wielu innych środków tego typu w kwestii prawnej, ułatwienie procedury rejestracyjnej oraz poświadczenie skuteczności przez niezależne jednostki badawcze.