Wymagania pokarmowe i nawożenie sałaty

Sałata jest rośliną o średnich wymaganiach pokarmowych, jednak z uwagi na płytki system korzeniowy obejmujący niewielką objętość podłoża wymaga dostępności składników pokarmowych przez cały okres wzrostu.

Optymalne pH dla sałaty mieści się w przedziale 6-6,5. Jest bardzo wrażliwa na zasolenie i przy zasoleniu >4 g NaCl/dm³ młode rośliny zamierają, a u bardziej zaawansowanych we wzroście brzegi liści ulegają nekrozie. Objawem przenawożenia sałaty jest (w przypadku sałaty głowiastej) tworzenie płaskich rozet okrągławych, twardych i skórzastych liści zamiast wiązania główek. W uprawie w podłożu organicznym zalecany poziom składników pokarmowych obejmuje zakresy (w mg/dm³): 120-250 N (niższe dawki w miesiącach chłodnych i w uprawie sałaty masłowej i liściowej, więcej w miesiącach ciepłych i w uprawie sałaty kruchej), 300-350 P, 350-400 K, 120-150 Mg, 1800-2500 Ca.

Makroelementy

Azot …

stanowi podstawowy budulec masy rośliny. Zapotrzebowanie roślin na ten pierwiastek mocno zależy od fazy rozwojowej i warunków świetlnych (okres i metoda uprawy). Przy produkcji rozsady należy dostarczyć jedynie 120 mg N/dm³ podłoża. Wyższa dawka może powodować jego zasolenie.

W uprawach fertygowanych można zrezygnować całkowicie z nawożenia azotem pod koniec uprawy, aby uniknąć zbyt wysokiej jego kumulacji.

Sadząc sałatę w glebie, którą uprzednio przygotowano przyorując jeszcze nierozłożone materiały organiczne, np. słomę, możemy zaobserwować niedobory azotu objawiające się blednięciem liści i niewiązaniem główek. Mając na uwadze działalność bakterii nitryfikacyjnych w takim podłożu przed uprawą należy uwzględnić zwiększone nawożenie tym pierwiastkiem. Nowelizacje przepisów w Dyrektywie Azotanowej z 2018 r. informują, że dopuszczalna dawka roczna obornika wynosi 40 t/ha, co odpowiada nie więcej niż 170 kg azotu/ha. Sałatę można uprawiać już w pierwszym roku po oborniku.

Przenawożenie azotem objawia się intensywnie ciemnieniem liści, pęcherzykowatą ich powierzchnią i zwijaniem, a nawet zahamowaniem wzrostu roślin. U odmian o czerwonej barwie młode liście w rozecie są ciemniejsze niż zazwyczaj (oceniając to trzeba uwzględnić genetycznie ustaloną barwę odmiany). Nadmiar azotu przyczynia się do ograniczenia pobierania innych składników i suszy fizjologicznej.

Nawożenie azotem przeprowadzamy kilka dni przed siewem nasion lub sadzeniem rozsady. Do tego celu wykorzystuje się m.in. saletry (amonową i potasową), saletrzak i siarczan amonowy. Pogłówne dokarmianie roślin jest wskazane na ogół tylko w przypadku wystąpienia objawów niedoboru, rośliny opryskuje się 1% roztworem mocznika w dawce 400-600 l/ha (minimum 10-14 dni przed zbiorem, by uniknąć zakumulowania nadmiernej ilości szkodliwych związków azotowych w liściach).

Fosfor

Sałata jest szczególnie wrażliwa na niedobór fosforu w początkowym okresie rozwoju, tj. na etapie siewek i rozsady. Fosfor ma za zadanie stymulować wzrost i formowanie główek. Ogranicza kumulowanie się azotanów w roślinie. Rośliny wykazują niedobór fosforu na tzw. nowinach, czyli terenach uprzednio nieuprawianych. Charakterystyczną dla fosforu jest trudność pobierania przez rośliny w niskiej temperaturze (ok. <10-12ᵒC), w wyniku czego można obserwować objawy niedoboru nawet przy wystarczającej ilości tego składnika w podłożu. Liście roślin z niedoborem fosforu są ciemniejsze, a ich blaszki zgrubiałe i wyprostowane. Rośliny słabo wiążą główki, mają postać rozety. Odmiany „kolorowe” (czerwone, karminowe, brązowe) są wybarwione mniej intensywnie, a u odmian o zielonym kolorze liści następują brązowofioletowe przebarwienia. Fosfor podajemy w ilości 50-75 kg/ha na jesień w roku poprzedzającym uprawę (uprawa wiosenna) lub wiosną w tym samym roku (uprawa letnia i jesienna) stosując m.in. superfosfat potrójny lub fosforan amonu.

Potas

Odpowiada za transport wody i substancji odżywczych. Bardzo łatwo kumuluje się w roślinie wywołując objawy fitotoksyczności. Nadmiar potasu utrudnia pobieranie azotu, wapnia i magnezu.  Niedobór objawia się:

• hamowaniem wzrostu i niekształtnymi główkami,
• odbarwianiem liści z ciemnozielonego na żółty kolor,
• liśćmi, które mogą mieć pomarszczoną i pęcherzykowatą powierzchnię,
• bardziej wzniesionym pokrojem,
• tworzeniem chlorotycznych plam i nekroz na wierzchołkach starszych liści,
• zmniejszoną tolerancją na zamieranie brzegów liści.

Nawozy potasowe wprowadza się do gleby w tym samym czasie co fosforowe. Spośród nich popularne w stosowaniu są siarczan potasu i monofosforan potasowy wprowadzający dodatkowo inne składniki.

Magnez

Jest składnikiem chlorofilu i dlatego pełni szczególną rolę w procesie fotosyntezy. Typowym objawem niedoboru magnezu są chlorozy między nerwami (obniżona intensyfikacja syntezy chlorofilu), występujące początkowo na liściach starszych, a z czasem pojawiające się również na młodych liściach. Liście mogą z czasem szarzeć i stać się bardziej chropowate. U odmian „kolorowych” starsze liście przybierają barwę purpurową.

Pobieranie magnezu jest utrudnione w przypadku: nadmiaru potasu i wapnia w podłożu, wartości pH odbiegającej od optymalnej, przy zimnym podłożu i słabo rozwiniętym systemie korzeniowym.

Do uzupełniania tego pierwiastka wykorzystuje się saletrę magnezową lub siarczan magnezu.

Wapń …

jest jednym (obok N, P, K) z najważniejszych pierwiastków warunkujących prawidłowy wzrost roślin. Wzmacnia tkanki roślinne uodparniając je na trudne warunki uprawowe. Odpowiada za znoszenie zmian stężenia soku komórkowego przy zmiennym uwilgotnieniu tkanek. Umożliwia prawidłowy rozwój systemu korzeniowego. Prawidłowa zawartość tego pierwiastka w roślinach wzmacnia ściany komórkowe, ograniczając ich zapadanie się w wyniku wystąpienia niekorzystnych warunków. Zapobiega to brązowieniu i zasychaniu liści pod wpływem utleniania wypływającego soku mlecznego.

Często obserwowane niedobory wapnia u roślin nie musza być spowodowane niedoborem tego składnika w podłożu, lecz ograniczeniem pobierania tego składnika.  Powodem tego może być nadmierna lub niedostateczna wilgotność podłoża, kwaśny odczyn podłoża, wysoka temperatura i nadmiar N, K i Mg. Najczęstszym objawem niedoboru Ca jest występowanie tipburn, tzn. brzegowego zamierania wierzchołków liści, co jest związane z ograniczeniem transportu tego pierwiastka w roślinie. Innymi objawami są: „zwiędnięty”  i rozetowaty pokrój, zahamowany rozwój wierzchołkowych liści oraz brązowoszare punkty pojawiające się u młodych, a następnie starszych liści, z czasem zlewające się i tworzące szarozielone nekrozy.

Mikroelementy

W przypadku uprawy sałaty w glebie nawożonej obornikiem zawartość mikroelementów jest na ogół wystarczająca. W uprawie na glebach torfowych i w podłożach inertnych nawożenie mikroelementami jest konieczne, na glebach mineralnych wystarczy co kilka lat.

Bor

Deficyt boru można rozpoznać po ciemnozielonej barwie liści sałaty i braku wiązania główek. Najmłodsze liście stają się pofałdowane i chlorotyczne, a ich brzegi brunatnieją. Stożek wzrostu może zamierać. Rośliny są karłowe – jest to charakterystyczny objaw dla sałaty lodowej i rzymskiej. Z kolei nadmiar boru prowadzi do pojawienia się pierścieniowych skupisk szarobrązowych plamek między zbrunatniałymi nerwami. Postępująca fitotoksyczność powoduje obumieranie środkowej części roślin.

Mangan

Objawami niedoboru tego pierwiastka jest nieznaczne spowolnienie wzrostu i postępująca od brzegów zmiana barwy liści na zielonożółtą i ich zasychanie. U odmian „kolorowych” obserwuje się odbarwienia. Pomimo zżółknięcia, nerwy wciąż pozostają zielone. Zbyt wysoka podaż Mn powoduje jasne odbarwienie wierzchołków liści i brązowienie drobnych nerwów. Podobnie jak w przypadku boru na starszych liściach pojawiają się zlewające, nekrotyczne plamki. Rośliny mają pokrój wzniesiony.

Molibden

Podobnie jak w przypadku manganu niedobór molibdenu objawia się słabszym wzrostem. Na liściach pojawiają się jasne, brunatniejące plamy (początkowo na starszych liściach) pomiędzy nerwami i na brzegach. Liście zwijają się ku podstawie.

Miedź

Liście roślin wykazujących niedobory miedzi są zwężone i łyżeczkowate, z zaróżowionymi nerwami i chlorotycznymi plamami. Rośliny są skarłowaciałe.

Żelazo

Jego niedobory w uprawie sałaty spotyka się rzadko, zwłaszcza w uprawie prowadzonej w glebie. Objawia się żółknięciem liści wierzchołkowych i rozetowym kształtem liści.

Cynk

Jego niedobór powoduje, że rośliny mają kształt rozety, a ich wzrost jest spowolniony. Wzdłuż brzegów liści pojawiają się pergaminowate plamki z ciemnym brzegiem. Nadmiar tego pierwiastka powoduje brązowożółte przebarwienia i czerwonawe plamki. Fitotoksyczność cynku można zniwelować intensywniejszym nawożeniem fosforem i wapniem.