Hodowla odmian warzyw. Otwarcie nowego kompleksu badawczego w Instytucie Ogrodnictwa – PIB

Nowy kompleks = nowe możliwości

Inwestycja obejmuje laboratoria i szklarnie wyposażone m.in. w instalacje fotowoltaiczne oraz systemy retencji wody, co zwiększa możliwości prowadzenia badań nad hodowlą i odpornością roślin ogrodniczych.

Nowy obiekt badawczy ma służyć w opracowywaniu nowych odmian roślin, które będą odpowiedzią na wyzwania stojące przed ogrodnictwem. To przede wszystkim rośliny bardziej odporne na skutki zmian klimatu, w tym na choroby i szkodniki. Dzięki temu produkowane owoce i warzywa będą bardziej odporne na czynniki biotyczne, bezpieczne co zwiększy ich atrakcyjność nie tylko wśród krajowych konsumentów, ale także na rynkach międzynarodowych.

Nowa infrastruktura umożliwi rozwój badań nad odmianami odpornymi na zmiany klimatu, patogeny i presję agrofagów, wspierając stabilność i konkurencyjność polskiej produkcji ogrodniczej. Wartość inwestycji wyniosła 56,7 mln zł, z czego ponad 46 mln zł pochodziło z KPO. Nowy obiekt to już druga duża inwestycja, jaką zrealizował Instytut Ogrodnictwa–PIB w ramach KPO. W roku 2024 r. Instytut zakończył projekt „Kompleks zielonych laboratoriów” o wartości ponad 60,8 mln zł.

W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i innych ministerstw, władz lokalnych, współpracujących firm branżowych, pracowników Instytutu, środowiska naukowego i branży ogrodniczej.

Historia hodowli roślin warzywnych w Instytucie Ogrodnictwa – PIB

Dr hab. Piotr Kamiński pokazał historię hodowli roślin warzywnych w Instytucie ogrodnictwa – PIB. Podkreślił, że hodowla ta w Polsce ma ponad stuletnią tradycję, a jednym z najważniejszych ośrodków, który kształtował jej rozwój, jest Instytut Ogrodnictwa – Państwowy Instytut Badawczy w Skierniewicach. Jego dorobek obejmuje zarówno zaawansowane badania genetyczne, jak i wdrażanie na rynek nowych, innowacyjnych odmian warzyw.

Początki – od PINGW do Instytutu Warzywnictwa

Pierwsze prace hodowlane związane z warzywami były prowadzone w latach 1917–1954 w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW) w Puławach, gdzie działała Pracownia Hodowli kierowana przez mgr Marię Kurek.  

Równolegle rozwijał się Zakład Warzywnictwa IUNG w Skierniewicach, którego kierownikiem był prof. Emil Chroboczek, jedna z kluczowych postaci wczesnej historii polskiej hodowli warzyw. To właśnie on odegrał znaczącą rolę w tworzeniu późniejszego Instytutu Warzywnictwa.

Od 1954 w Skierniewicach powstał Instytut Warzywnictwa, którego pierwszym dyrektorem był nadal prof. Emil Chroboczek. W strukturze instytutu funkcjonował Zakład Hodowli i Nasiennictwa, odpowiedzialny za rozwijanie metod doskonalenia warzyw oraz tworzenie nowych odmian.

Kolejne dekady to intensywny rozwój pracowni i zespołów badawczych, w tym Pracowni Genetyki i Hodowli Roślin Warzywnych. Jej kierownikami byli kolejno prof. Roch Włodzimierz Doruchowski (w latach 1964–1998), prof. Elżbieta U. Kozik (1998–2017), a od 2017 r. dr hab. Piotr Kamiński, prof. IO.  

W zespole pracowało wielu wybitnych specjalistów z zakresu genetyki, patologii roślin i hodowli, którzy współtworzyli krajowy postęp biologiczny w ogrodnictwie. W roku 2011 doszło do kluczowego przekształcenia: Instytut Warzywnictwa połączono z Instytutem Sadownictwa i Kwiaciarstwa, tworząc Instytut Ogrodnictwa – PIB. W nowej strukturze kontynuowano badania nad roślinami warzywnymi w ramach Zakładu Hodowli Roślin Ogrodniczych. 

Zakres badań hodowlanych

Pracownia Genetyki i Hodowli Roślin Warzywnych prowadzi badania nad najważniejszymi gospodarczo gatunkami: ogórkiem gruntowym, pomidorem, fasolą, warzywami kapustnymi.

Celem prac jest zwiększanie wartości użytkowej odmian — ich plonowania, jakości, odporności na choroby i stresy środowiskowe. Opracowywane są odmiany dostosowane do potrzeb rynku świeżych warzyw oraz do przetwórstwa.

Hodowla pomidora

Instytut opracował szereg odmian pomidora o wysokiej jakości owoców, bardzo dobrym plonowaniu oraz kompleksowej odporności na najważniejsze choroby, m.in.: wirus mozaiki pomidora (ToMV:0–2), brunatną plamistość liści (Ff:A–E), fuzaryjne więdnięcie (Fol 1,2), fuzaryjną zgorzel podstawy łodygi (For), werticiliozę (Va:0/Vd:0).

Do najważniejszych odmian należą: Czajka F1 (odmiana mieszańcowa, wielkoowocowa – 200-280 g), tworząca duże, mięsiste owoce o bardzo wysokiej jakości handlowej, owoce są wyrównane, kulisto-spłaszczone, intensywnie wybarwione i charakteryzują się bardzo dobrą twardością, co ułatwia transport i przechowywanie), Gracja F1 (odmiana o średnich owocach – 130-180 g), do intensywnej uprawy pod osłonami, wyróżniająca się średnią wielkością owoców i atrakcyjnym wyglądem, owoce są jednolite, bardzo smaczne, o gładkiej skórce i wyrównanym kształcie. Kolejna to Nela F1 (odmiana wielkoowocowa – 220-240 g, charakteryzująca się dużymi, wyjątkowo atrakcyjnymi owocami o wysokiej wartości handlowej, owoce są regularne, mięsiste, intensywnie czerwone i odporne na pękanie).  

Hodowla kapusty głowiastej białej

Duże sukcesy osiągnięto również w hodowli kapusty. W Instytucie powstały m.in. odmiany: Michalina (wczesna odmiana kapusty głowiastej białej — do zbioru około 75 dni od sadzenia rozsady; przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia oraz wczesnego kwaszenia; odporna na pękanie i na choroby takie jak czerń krzyżowych, bakteryjne gnicie, tip-burn oraz mączniak prawdziwy), Małgosia (odmiana późna— ok. 130 dni po sadzeniu, odpowiednia zarówno na zaopatrzenie rynku świeżego, jak i do przechowywania lub kwaszenia, charakteryzuje się wysoką odpornością na choroby m.in. czerń krzyżowych, tip-burn, mączniaka prawdziwego, masa główek zwykle przekracza 2 kg, a miąższ jest zwarty i biały), Marysia (według hodowców ma wysoką odporność na choroby kapusty, w tym m.in. czerń krzyżowych, bakteryjne gnicie, tip-burn i mączniaka prawdziwego, co ułatwia produkcję w warunkach polowych), Sonar (odmiana kapusty głowiastej białej o ok. 110-dniowym okresie wegetacji, polecana do kwaszenia i do przechowywania dzięki dobrej strukturze główek i stabilności plonu). Dr hab. P. Kamiński zwrócił także uwagę na dwie nowości – kapusty głowiaste białe Enterprise i Green Spark.

Hodowla ogórka

Instytut stworzył liczne odmiany ogórka gruntowego, cenione zarówno przez producentów warzyw, jak i przemysł przetwórczy, m.in. za wysokie plonowanie, kształt i jakość owoców oraz odporność na choroby. Odmiany wymienione przez dr. hab. Piotra Kamińskiego to: Parys Skierniewicki (ogórek o ciągłym typie wzrostu i przeznaczeniu konserwowym), Alladyn Skierniewicki (ogórek o krótkim typie owoców i charakteryzujący się wysoką przydatnością do kwaszenia i konserwowania), Ares (ogórek o bardzo dobrym plonowaniu, w doświadczeniach oceniany jako jeden z wyróżniających się pod względem udziału owoców handlowych w plonie ogólnym), Gaja (odmiana wyróżniająca się dobrym plonem handlowym oraz zrównoważoną strukturą plonu), Zefir (odmiana o typowo grubobrodawkowych owocach z przewagą kwiatów żeńskich — cechy te sprzyjają stabilnemu plonowaniu i jakości owoców), Ibis (mieszańcowa odmiana o nieco innym profilu owoców — wyróżniają się jedynie kształtem lub ornamentacją brodawek, lecz nadal utrzymują wysoki plon i jakość konsumpcyjną), Ikar (odmiana o wyraźnej odporności produkcyjnej i dobrym udziale owoców handlowych w plonie ogólnym oraz stabilnym plonowaniu).

Znaczenie Instytutu Ogrodnictwa dla polskiego ogrodnictwa

Dzięki wieloletniej, systematycznej pracy zespołów badawczych Instytut Ogrodnictwa – PIB stanowi jeden z najważniejszych ośrodków hodowli warzyw w Europie Środkowej. Opracowane tu odmiany są używane w całym kraju, wspierają rozwój nowoczesnych, zrównoważonych technologii uprawy i przyczyniają się do zapewnienia wysokiej jakości polskich warzyw – podkreślił dr hab. Piotr Kamiński.

Instytut nie tylko kontynuuje bogatą tradycję, lecz także aktywnie rozwija nowe kierunki badań, m.in. genetykę molekularną i hodowlę wspieraną markerami, co pozwala na jeszcze szybsze tworzenie odmian dostosowanych do wyzwań współczesnego rolnictwa.

Za udostępnienie zdjęć dziękujemy dr hab. Piotrowi Kamińskiemu.