Czy uprawa arbuzów w Polsce się opłaca?

Rośnie powierzchnia, podaż… i popyt

Dane pozyskane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pokazują, że jeszcze 5 lat temu arbuzy w Polsce produkowano na zaledwie 30 ha. Dziś możemy podsumować rok 2024, kiedy arbuzy produkowano na ponad 330 ha. To pokazuje, że wzrasta popyt na te owoce i że plantatorzy są w stanie uzyskać dobre zbiory. Dane przekazane od firm nasiennych pokazują także, że wzrasta tendencja do uprawy arbuzów także w tym roku – w 2025 może być nawet 500 ha takich upraw. Ten sezon pokaże, czy faktycznie plony zebrane z tej powierzchni zostaną odpowiednio zagospodarowane i zapewnią opłacalność produkcji oraz wysoką dochodowość gospodarstwom, które zainteresowały się tym gatunkiem.

Jaka odmiana wygra u konsumenta?

Aby odnieść sukces finansowy, do uprawy trzeba wybrać odpowiednią odmianę. Arbuzy najlepiej sadzić z rozsady (wykonanej we własnym gospodarstwie lub kupionej w specjalistycznej firmie) na wcześniej przygotowanym polu. Najlepiej jest przygotować zagony lekko wyniesione ponad powierzchnię gruntu z ułożonymi liniami do nawadniania. Arbuz ze względu na bardzo dużą powierzchnię liści wymaga sporych ilości wody. Tylko na nawadnianych plantacjach można liczyć na wysokie zbiory wysokiej jakości owoców. Wymagania nawozowe dla arbuzów nie różnią się zbytnio od tych dla ogórka gruntowego, choć są nieco wyższe względem podstawowych składników pokarmowych, ze względu na szybki wzrost i duże owoce.

Azot wspiera wzrost wegetatywny liści i pędów. Co roku arbuz wymaga od 80–120 kg N/ha. Należy jednak pamiętać, że nadmiar azotu może powodować bujny wzrost liści kosztem owoców, opóźniać dojrzewanie i pogarszać ich jakość. Fosfor wspomaga rozwój systemu korzeniowego i zawiązywanie owoców. Zapotrzebowanie wynosi od 60–100 kg P₂O₅/ha. Potas jest kluczowy dla jakości owoców – smaku, jędrności i zawartości cukrów, dlatego bardzo duże jest zapotrzebowanie na ten pierwiastek w fazie owocowania i wynosi 150–250 kg K₂O/ha. Z grupy mikroskładników w przypadku arbuzów ważne są bor, który odpowiada za dobre wiązanie owoców, a także mangan, żelazo i cynk, wspierające fotosyntezę i odporność na stresy. Magnez wspiera fotosyntezę, a wapń wpływa na jędrność owoców i zwiększa odporność na pękanie.

Większość plantatorów, z jakimi rozmawiałam na temat uprawy arbuza twierdzi, że wystarczy posypowe nawożenie wiosenne nawozami wieloskładnikowymi, a także dostarczenie sporych ilości wapnia w okresie wzrostu owoców. Gwarantuje to wysoką jakość i trwałość pozbiorczą owoców.

Czy to się opłaca?

Na polowych plantacjach arbuzów średnie plony, jakie można uzyskać, to około 40 ton z hektara. Takie plantacje wymagają jednak odpowiednich nakładów. Z danych pozyskanych od plantatorów wynika, że koszty początkowe, obejmujące system nawadniania, zakup włókniny, nasion, a także nawożenie startowe, wynoszą około 50–80 tys. zł/ha. Dodatkowo co roku produkcja arbuza wymaga ponoszenia kosztów  bieżących. W tej kategorii mieszczą się takie elementy, jak nawożenie pogłówne, środki ochrony roślin, energia, transport oraz koszty pracy na wykonywanie podstawowych prac pielęgnacyjnych. Plantatorzy oceniają je na około 20–30 tys. zł/ha.

Dlaczego uprawa arbuzów stała się popularna?

W rozmowie z Pawłem Myziakiem, który jako pierwszy w Polsce zajął się polową produkcją arbuzów, dowiedziałam się, że tak naprawdę arbuzy były uprawiane w naszym kraju już 30 lat temu. Później jednak, ze względu na dużą podaż owoców z zagranicy, m.in. z Bułgarii, produkcja arbuzów w Polsce przestała być opłacalna. Obecnie, przy rosnących kosztach transportu, polskie arbuzy zyskują ponownie na popularności. Klienci wybierają polskie owoce i decydują się na ich zakup również ze względu na ich wysoką jakość.

Arbuzy uprawiane w Polsce są z pewnością lepsze jakościowo, mają słodszy smak miąższu, gdyż dłużej dojrzewają na plantacji. Są zbierane na takim etapie, które pozwala na uzyskanie najwyższej jakości. Arbuzy produkowane w Polsce, m.in. w centralnej Polsce, na południowym Mazowszu, w rejonie Potworowa i Przytyku, są wielkości od 3 do 8 kg. Jak uważa Paweł Myziak, jest to odpowiednia wielkość, aby znalazły nabywców na wszystkich możliwych rynkach.

Gdzie kupimy polskie arbuzy?

Polskie arbuzy cieszą się dużym zainteresowaniem wśród kupców supermarketów. Są już tak naprawdę obecne we wszystkich sieciach operujących w kraju. Poza tym polskie arbuzy można także kupić na rynkach hurtowych, a także w mniejszych sklepach zaopatrujących Polaków w owoce i warzywa. Wielokrotnie arbuzy można także zobaczyć w gospodarstwach, sprzedawane bezpośrednio z pola. Pokazuje to, że polskie arbuzy mogą cieszyć tak naprawdę wszystkich Polaków.

Polskie arbuzy ze względu na klimat, jaki panuje w naszym kraju, dojrzewają zwykle po 15 sierpnia. Okres podaży kończy się zwykle z końcem września. W tym czasie lokalne plantacje dostarczają konsumentom naprawdę świetnych produktów.

Wskazówki dla producentów

Wybierając odmiany do posadzenia na plantacjach towarowych warto pomyśleć niekoniecznie wyłącznie o wydajności z hektara. W produkcji polskich arbuzów warto pomyśleć o jakości owoców, jakie podamy na rynek. Liczy się tutaj oczywiście zarówno smak, jak i wygląd. Chodzi o to, aby arbuzy trafiały do konsumentów w odpowiedniej dojrzałości zbiorczej. Najlepsza wielkość, jaką można zaoferować mieści się pomiędzy 3 a 7 kilogramów. Takie owoce zbiera większość producentów z południowego Mazowsza. Z punktu widzenia producentów może wydawać się to dziwne, ale najlepiej jeśli jedna roślina wyda jeden, maksymalnie dwa owoce.

Oto analiza SWOT uprawy arbuzów w Polsce

Mocne strony (Strengths) uprawy arbuza w Polsce to m.in.: rosnący popyt na lokalne, świeże arbuzy, które mogą dojrzewać dłużej na roślinie, co poprawia ich smak i jakość; zmieniający się klimat, sprzyjający uprawie arbuzów w Polsce; nowoczesne technologie uprawy, takie jak fertygacja i ściółkowanie, co pozwala zwiększyć plony; możliwość uprawy pod osłonami, co wydłuża sezon i poprawia jakość owoców.

Słabe strony (Weaknesses) ograniczające możliwości produkcji arbuzów w Polsce to: wysokie wymagania glebowe i wodne, gdyż arbuzy potrzebują żyznej gleby i regularnego nawadniania; ryzyko wystąpienia chorób i szkodników, które mogą obniżyć plony; sezonowość uprawy, ograniczająca dostępność owoców przez cały rok; wysokie koszty początkowe uprawy, związane z inwestycją w systemy nawadniania i osłony.

Szanse (Opportunities) dla producentów arbuza w Polsce to: rosnące zainteresowanie konsumentów polskimi arbuzami jako alternatywą dla importowanych owoców; możliwość pozyskania dotacji i wsparcia dla producentów, które mogą pomóc w rozwoju upraw; duża szansa to możliwość sprzedaży bezpośredniej, co zwiększa marżę i pozwala na lepszą kontrolę jakości; zwiększające się możliwości eksportu na rynki zagraniczne, jeśli produkcja osiągnie odpowiednią skalę.

Zagrożeniem (Threats) dla produkcji polskich arbuzów są: nieprzewidywalne warunki pogodowe, które mogą wpłynąć negatywnie na plony; konkurencja z importowanymi arbuzami, które często są tańsze; nieprzewidywalne są zmiany w regulacjach dotyczących rolnictwa, co może wpłynąć na koszty produkcji; ryzyko nadprodukcji, mogące doprowadzić do spadku cen.