Nowoczesna hodowla buraka ćwikłowego – w kierunku plonu, jakości i odporności
Współczesna hodowla buraka ćwikłowego skupia się nie tylko na zwiększaniu plonu, zawartości betaniny i wartości Brix, ale przede wszystkim na poprawie odporności roślin na najgroźniejsze choroby. Trzy główne wyzwania dla uprawy to: rizomania, parch oraz chwościk – i to właśnie z myślą o nich tworzone są nowe odmiany buraka ćwikłowego, lepiej przystosowane do zmieniających się warunków klimatycznych i oczekiwań rynku. Swoje propozycje podczas dni otwartych w Holandii we wrześniu br. pokazała firma Sakata.
Rynek buraka ćwikłowego
Rynek produktów przetworzonych z buraka (np. proszki, ekstrakty, barwniki) w Europie rośnie w związku ze wzrostem popytu na naturalne składniki i zdrową żywność. Powierzchnia upraw i wydajność buraka wykazują raczej tendencję stabilizacji niż dynamicznego wzrostu. Jednak warto wspomnieć, że coraz większy udział mają produkty z buraka w przemyśle spożywczym i nutraceutycznym, np. proszki, barwniki, ekstrakty. Wyzwaniem pozostają konkurencja cenowa, regulacje prawne, zmienne warunki pogodowe oraz konieczność większej efektywności upraw przy równoczesnym zwiększaniu jakości.
Polska jest największym producentem buraka ćwikłowego w Unii Europejskiej. W latach około 2019 r. udział Polski w produkcji UE buraka ćwikłowego wynosił około 35 % (zbiory w zakresie ~281–375 tys. ton). Krajowe zbiory kształtują się w podanym zakresie; eksport świeżych buraków ćwikłowych jest stosunkowo niewielki — w ostatnich latach eksport wynosił 16–25 tys. ton (około 7 % zbiorów), trafiał głównie na rynki UE.
W Polsce aktualna cena buraków ćwikłowych (we wrześniu 2025 r.) wynosiła około 1,30 zł/kg, co oznacza spadek w porównaniu z wcześniejszymi miesiącami.
Mimo silnej pozycji, sektor musi mierzyć się z oczekiwaniami dotyczącymi jakości (kolor, miąższ, Brix), odporności na choroby, efektywności uprawy, a także z ograniczoną skalą eksportu świeżych buraków ćwikłowych. Rosnące zainteresowanie naturalnymi barwnikami i składnikami zdrowotnymi może stanowić impuls dla przetwórstwa i rozwoju bardziej zaawansowanych produktów z buraka ćwikłowego.
Trzy filary odporności buraka ćwikłowego
Wprowadzenie nowych, odpornych odmian buraka ćwikłowego to odpowiedź na rosnące wyzwania, przed którymi stoją rolnicy – zmieniający się klimat, choroby oraz oczekiwania rynku warzyw świeżych i przetwórczego. Warto zwracać uwagę na innowacje hodowlane, które nie tylko pomagają chronić uprawy, ale też poprawiają opłacalność.
Największe problemy w uprawie buraka ćwikłowego to obecnie rizomania (choroba wirusowa, powodująca osłabienie systemu korzeniowego i spadek plonów), parch (grzybowa choroba buraka, wpływająca na gorszy wygląd i jakość korzenia) i chwościk buraka (choroba liści prowadząca do przedwczesnego zamierania naci i strat plonów). O ile z parchem i chwościkiem plantatorzy są sobie w stanie poradzić za pomocą dostępnych fungicydów, tak rizomania jest trudna do ograniczenia. Najlepszą metodą zapobiegania problemom jest wykorzystanie odmian genetycznie odpornych na sprawcę choroby – Beet necrotic yellow vein virus (BNYVV). Jego wektorem (przenosicielem) jest pasożytniczy organizm żyjący w glebie Polymyxa betae, infekujący wirusem korzenie buraka.
Jedną z firm aktywnie działających w kierunku tworzenia odpornych odmian jest Sakata. Firma ta konsekwentnie wprowadza na rynek nowe hybrydy buraka ćwikłowego, specjalnie hodowane z myślą o warunkach panujących w Polsce. Odmiany te są dobrze dopasowane do lokalnych gleb, klimatu oraz potrzeb producentów.
Propozycje buraka ćwikłowego od Sakaty
- Red Hawk F1 – lider wczesności
To odmiana przeznaczona do wczesnego zbioru, polecana zarówno do uprawy w tunelach, jak i pod włókniną. Jej największe atuty to kulisty, wyrównany kształt korzeni, a także intensywnie czerwony miąższ. Odmianę cechuje szybki wzrost i silny wigor roślin, a także piękne, zielone liście.
Red Hawk F1 doskonale sprawdza się zarówno na rynku świeżym, jak i w przetwórstwie.
- Aurora F1 – odporna i słodka
Aurora F1 to odmiana szczególnie polecana do przetwórstwa i przechowywania, dzięki wysokiej zawartości cukrów (wysoki Brix). Jest genetycznie odporna na rizomanię i ryzoktoniozę (IR: BNYVV / Rs). Ma atrakcyjne zgrubienia – intensywnie czerwone zarówno na zewnętrz, jak i wewnątrz. Ich kształt jest kulisty, a rozeta liściowa średniowysoka.
- BRR23000 F1 – nowość z szeroką odpornością
Jest to najnowsza propozycja, stworzona z myślą o najbardziej wymagających producentach. Zgrubienia mają wyjątkowo ciemnoczerwony kolor, a także wysoką zawartość cukru (Brix). Jest genetycznie odporna na rizoktoniozę (HR: Rs) oraz częściowo odporna na chwościka i parcha (IR: Cb/SS). BRR23000 F1 cechuje gładka skórka, cienki korzeń, mała rozeta, co ułatwia zbiór i przetwórstwo. Okres wegetacji ok. 95 dni. Ta odmiana wykazuje się także doskonałą zdrowotnością i elastycznością w dostosowaniu do różnych warunków uprawowych.
