Jesienne wzbogacenie gleby w materię organiczną – fundament żyzności i zdrowych plonów

Coraz mniej próchnicy w glebie

Dlaczego warto stosować nawożenie organiczne? Dlaczego właśnie jesienią jest najlepszy na to czas? Warto wiedzieć, że stan gleb w Polsce pod względem zawartości próchnicy (humusu) budzi coraz większe zaniepokojenie wśród naukowców i rolników. Średnia zawartość próchnicy w glebach ornych wynosi obecnie zaledwie 1,8–2,2%, podczas gdy jeszcze kilkadziesiąt lat temu sięgała nawet 3–4%. Oznacza to postępującą degradację gleb, wynikającą m.in. z intensywnej uprawy, zbyt częstego stosowania orki, ograniczenia nawożenia organicznego i niewielkiego udziału międzyplonów. Próchnica jest kluczowym elementem żyzności gleby. Poprawia jej strukturę, retencję wody, napowietrzenie i zdolność wiązania składników pokarmowych. Spadek jej zawartości prowadzi do mniejszej odporności gleby na suszę, erozję i wymywanie składników mineralnych. W wielu regionach Polski, zwłaszcza w centralnej i północno-wschodniej części kraju, obserwuje się gleby z zawartością próchnicy poniżej 1,5%. To stanowi poziom krytyczny dla zachowania ich produktywności. Dlatego coraz większe znaczenie mają działania regeneracyjne. Mogą to być: wprowadzanie poplonów, stosowanie nawozów organicznych, biowęgla czy ograniczanie intensywnej uprawy. Są to zabiegi mające na celu odbudowę zasobów materii organicznej i długotrwałe utrzymanie żyzności gleb.

Dlaczego materia organiczna jest tak ważna?

Materia organiczna w glebie stanowi fundament jej żyzności i stabilności ekologicznej. To mieszanina resztek roślinnych, zwierzęcych oraz mikroorganizmów, które w procesie rozkładu przekształcają się w próchnicę. Zawartość materii organicznej wpływa bezpośrednio na strukturę gleby, jej pojemność wodną, zdolność magazynowania składników pokarmowych oraz aktywność biologiczną. Gleby bogate w materię organiczną są bardziej odporne na erozję, lepiej zatrzymują wodę i składniki odżywcze, co przekłada się na wyższe plony i mniejsze zapotrzebowanie na nawożenie mineralne.

Aby odpowiedzieć na pytanie, dlaczego materia organiczna jest tak ważna, można podkreślić, że jej zawartość wpływa na: 
• Poprawę struktury gleby – zwiększa porowatość, retencję wody i napowietrzenie.
• Zwiększenie aktywności mikroorganizmów – wspiera życie biologiczne, które rozkłada składniki pokarmowe.
• Zdolność gleby do magazynowania składników odżywczych – działa jak bufor, zapobiegając ich wypłukiwaniu.
• Redukcję erozji i zaskorupiania – szczególnie istotne na glebach lekkich i piaszczystych.

Jak wzbogacić glebę jesienią?

Jesień to doskonały moment na wzbogacenie gleby w materię organiczną. Gleba jest jeszcze ciepła, wilgotna i aktywność mikroorganizmów rozkładających resztki organiczne jest wciąż wysoka. Istnieje kilka skutecznych sposobów na poprawę zawartości materii organicznej w tym okresie. Spójrzmy jakie nawozy organiczne są polecane w tym okresie.

• Obornik bydlęcy, koński czy kurzy to klasyka nawożenia organicznego. Jesienią można go rozrzucić i przyorać, by zdążył się rozłożyć przed wiosną.
• Kompost z resztek roślinnych, liści, skoszonej trawy czy kuchennych odpadków to doskonałe źródło humusu.
• Zielony nawóz (poplony), czyli rośliny takie jak facelia, gorczyca, żyto, łubin czy wyka wysiewa się po zbiorach, a następnie przyoruje przed zimą. Poprawiają strukturę gleby, wiążą azot i chronią przed erozją.
• Zamiast usuwać resztki pożniwne jak łodygi, liście czy korzenie – warto je rozdrobnić i pozostawić na polu. Stanowią naturalny materiał do rozkładu, wzbogacając glebę w węgiel organiczny.
• Biohumus i preparaty mikrobiologiczne wspomagają rozkład materii organicznej i aktywują mikroflorę glebową. Można je stosować razem z kompostem lub obornikiem.

Kiedy i jak stosować nawozy organiczne?

Odpowiedni termin i sposób aplikacji nawozów organicznych mają kluczowe znaczenie dla skuteczności i bezpieczeństwa środowiska. Poniżej znajdziesz szczegółowe wskazówki, kiedy i jak stosować nawozy organiczne, w zależności od ich rodzaju i celu nawożenia.Nawozy organiczne najlepiej przed pierwszymi przymrozkami, gdy gleba jest jeszcze ciepła i wilgotna. Przyoranie lub płytka uprawa pozwala na lepsze wymieszanie materii z glebą. Dawkowanie zależy od rodzaju gleby i materiału – np. obornik bydlęcy w ilości 25–40 ton/ha.
Regularne wzbogacanie gleby w materię organiczną przez stosowanie nawozów organicznych to inwestycja w przyszłość gospodarstwa. Gleba staje się bardziej odporna na suszę, lepiej wiąże składniki pokarmowe, a rośliny rosną zdrowiej i dają wyższe plony. To także krok w stronę zrównoważonego rolnictwa i ochrony środowiska.

Nawozy organiczne: co na rynku?

Na polskim rynku dostępnych jest wiele produktów handlowych do wzbogacenia gleby w materię organiczną – od kompostów i oborników po preparaty mikrobiologiczne i użyźniacze. Są to wszystko produkty podlegające pod kategorię nawozów organicznych. Poniżej podajemy przegląd przykładowych marek i produktów do stosowania m.in. jesienią.

Preparaty mikrobiologiczne i mineralizujące

• Humus Active (Ekodarpol) – płynny stymulator życia biologicznego gleby, zawiera kwasy humusowe i mikroorganizmy
• EmFarma Plus (ProBiotics Polska) – zawiera efektywne mikroorganizmy wspomagające rozkład resztek organicznych i poprawiające strukturę gleby.
• Bactim Soil (Agrosimex) – preparat bakteryjny wspomagający mineralizację resztek pożniwnych i poprawę aktywności mikrobiologicznej gleby Agrosimex.
• Biogen Rewital – koncentrat mikrobiologiczny do regeneracji gleby i poprawy jej żyzności.
• CELLULAD (Biofeld) – preparat mikrobiologiczno‑enzymatyczny, przyspieszający proces humifikacji i mineralizacji resztek roślinnych oraz wspierający rekultywację gleby.

Komposty i użyźniacze organiczne

• Sobex – organiczny użyźniacz gleby – mieszanka zielonego kompostu, kory sosnowej, przekompostowanego obornika bydlęcego i włókna drzewnego.
• Kompost Biohumus Extra (Ekodarpol) – gotowy kompost z dodatkiem biohumusu, idealny do poprawy struktury gleby.
• Florovit Pro Natura – kompost ogrodniczy – naturalny kompost do stosowania jesienią, poprawia właściwości fizyczne gleby.

Oborniki i nawozy organiczne

• Obornik granulowany AgroHumus – dostępny w formie granulatu, łatwy w aplikacji, zawiera naturalne składniki organiczne.
• Obornik kurzy, bydlęcy, koński (granulowany) – dostępny pod markami takimi jak Target, Biopon, Florovit.
• Bioobornik EkoDarpol – naturalny obornik w płynie, idealny do stosowania jesienią na pola i ogrody.

Zielone nawozy i poplony (do przyorania)

• Facelia, żyto ozime, gorczyca biała – dostępne w mieszankach poplonowych np. od firm: Saatbau, DSV Polska, Agrocentrum.
• Mieszanki poplonowe TerraLife (DLG Agro Polska) – specjalistyczne mieszanki do poprawy struktury gleby i wiązania azotu.

Co zyskujesz stosując biowęgiel w warzywnictwie?

Na podstawie badań naukowych i praktyki uprawnej, za główne korzyści stosowania biowęgla można uznać poprawę struktury gleby – zwiększenie stabilności agregatów, poprawa napowietrzenia i przepuszczalności gleby. Dodatkowym benefitem jest zwiększona retencja wody – dzięki porowatej strukturze biocharu gleba lepiej utrzymuje wodę — szczególnie korzystne przy warzywach w suchszych okresach. Biochar działa jak magazyn dla kationów i składników odżywczych – zmniejsza ich wymywanie, co może przynieść korzyść w uprawach warzywnych, gdzie nawożenie jest intensywne. W efekcie wpływa pozytywnie na zatrzymywanie składników pokarmowych. Biochar wspiera mikrobiologię gleby przez tworzenie dogodnych warunków dla mikroorganizmów glebowych, co sprzyja rozkładowi resztek organicznych, zwiększeniu aktywności biologicznej. Na glebach lekkich, wyjałowionych, lub przy stresie wodnym/słonym — biochar może przynieść zauważalną poprawę plonów warzyw.

Na rynku jest kilkanaście produktów do stosowania w uprawach warzyw zawierających biowęgiel organiczny:

• Biowęgiel BioChar Nawóz Warzywa Naturalny: Produkt z biowęglem.
• Carbohumic Calbor: Ekstrakt humusowy i węgiel – produkt wspomagający żyzność.
• Agrecol Biohumus Super Forte Uniwersalny: Nawóz organiczny z humusem działa w kierunku poprawy struktury gleby.
• Carbohumic – Ekstrakt Humusowy z Węgla.
• Agrecol: Specjalistyczny nawóz dla warzyw (pomidorów) – przeznaczony do intensywnej produkcji warzywniczej.