Ciekawy gatunek do uprawy – koper włoski, czyli fenkuł
Koper włoski (Foeniculum vulgare Mill.), znany również jako fenkuł włoski, należy do rodziny selerowatych (Apiaceae), wcześniej klasyfikowanej jako baldaszkowate (Umbelliferae). W naturalnych warunkach jest byliną. Obecnie fenkuł jest uprawiany w wielu krajach Azji, Afryki, Ameryki Północnej oraz Europy, z szczególnym uwzględnieniem Francji, Rosji, Niemiec, Rumunii, Bułgarii, Węgier i Włoch. W obliczu rosnącego zainteresowania konsumentów tym warzywem, warto rozważyć jego wdrożenie do uprawy w Polsce. Interesujące odmiany tego gatunku były prezentowane podczas Dni Otwartych firm hodowlano-nasiennych w Holandii we wrześniu ubiegłego roku.
Częścią jadalną kopru włoskiego są mięsiste i zgrubiałe dolne odcinki ogonków liściowych, które mają słodki, lekko anyżowy aromat.
Uprawa kopru włoskiego
Wybór miejsca dla uprawy kopru włoskiego powinien uwzględniać dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru stanowiska. Najlepsze są miejsca o nachyleniu południowym lub południowo-zachodnim. Koper włoski dobrze znosi okresowe niedobory wody, dlatego warto stosować naturalne osłony w postaci pasów ochronnych, na przykład z kukurydzy, aby chronić rośliny przed patogenami oraz krzyżowym zapyleniem z koprem ogrodowym i kolendrą.
Optymalne dla jego uprawy są gleby żyzne, bogate w próchnicę, ciepłe, przepuszczalne, o odczynie obojętnym lub alkalicznym. Najlepsze rodzaje gleb to lessy, rędziny, mady oraz piaski średnio i mocno gliniaste. Koper włoski nie toleruje gleb zimnych, ciężkich i późno obsychających, dlatego powinien być uprawiany w ciepłych rejonach z długim, suchym i gorącym latem.
Roślinę tę można sadzić w drugim roku po oborniku, po uprawach okopowych lub warzywach. Należy unikać wysiewania na polu, na którym wcześniej rosły inne rośliny z rodziny selerowatych. W kolejnych latach warto uprawiać rośliny o różnym zasięgu systemu korzeniowego, które pobierają składniki z różnych warstw gleby. W płodozmianie należy uwzględnić uprawę roślin motylkowatych drobnonasiennych i strączkowych, które można wysiewać jako nawóz zielony. Dobrym przedplonem dla kopru włoskiego jest także rzepak.
Jak przygotować glebę pod uprawę kopru
Jednym z kluczowych warunków uzyskania dobrego plonowania kopru włoskiego jest staranne przygotowanie pola pod przyszłą plantację. Gleba powinna być przygotowana w sposób standardowy, podobny do tego, jaki stosuje się pod rośliny okopowe. Niezbędne jest przeprowadzenie głębokiej orki przedzimowej, którą pozostawia się w ostrej skibie na zimę. Głęboka orka odgrywa istotną rolę w uprawie, ponieważ koper włoski rozwija silny system korzeniowy. W przypadku pól z nieprzepuszczalną warstwą gleby (podeszwa płużna), która stanowi mechaniczną barierę dla korzeni, konieczne jest zastosowanie głębosza przed orką zimową. Na stanowiskach po rzepaku lub roślinach zbożowych, aby zniszczyć wschodzące chwasty, przed orką zimową należy wykonać podorywkę oraz kilkakrotne bronowanie. Do przeorania resztek roślin pozostałych po przedplonie nie zaleca się używania pługów podorywkowych, ponieważ umieszczają one resztki pożniwne w glebie warstwowo i na znacznej głębokości, co spowalnia ich rozkład. Najlepszym rozwiązaniem są kultywatory o sztywnych łapach, tak zwane grubery, które można agregować z wałami strunowymi lub sekcjami brony talerzowej. Po ich zastosowaniu część resztek pożniwnych pozostaje na powierzchni, co sprzyja szybkiej mineralizacji, zmniejsza erozję oraz zwiększa nasiąkliwość gleby wodą opadową. Wiosną pole należy zawłókować i wyrównać średnio ciężkimi bronami. Na glebach zbitych konieczne jest dodatkowe zastosowanie kultywatora.
Nawożenie pod plantację kopru
Przygotowane pole wymaga starannego nawożenia, które najlepiej przeprowadzić na podstawie chemicznej analizy gleby. W przypadku braku takiego badania, zaleca się dostarczenie średnio 40-60 kg N/ha, 60-80 kg P2O5/ha oraz 80-100 kg K2O/ha. W tym celu należy użyć certyfikowanego obornika lub kompostu w dawce około 3 kg na m² powierzchni. Nawożenie można również przeprowadzać naturalnymi kopalinami, takimi jak dolomit, margiel, wapno pojeziorne, mączka fosforytowa, siarczan potasu, kainit, patentkali, karnalit, kizeryt pylisty i granulowany, a także mączka bazaltowa. Lepsze wykorzystanie kopalin i skał osiąga się poprzez ich wprowadzenie do obiegu biologicznego, na przykład wzbogacając pryzmy kompostowe, obornik lub gnojówkę. W przypadku gleb żyznych, na glebach cięższych zaleca się stosowanie 0,5-0,8 t/ha wapna palonego. Żyzność gleby można również poprawić, stosując komercyjne preparaty, które poprawiają jej właściwości. Bardzo dobre rezultaty uzyskuje się m.in. po aplikacji Efektywnych Mikroorganizmów (EM) oraz preparatu Bijodis.
Agrotechnika
Producenci nasion zalecają siew kopru włoskiego od połowy kwietnia do początku maja i od drugiej połowy lipca – w niższych temperaturach – do 20°C. Rośliny wysiane w nieodpowiednim terminie mogą mieć tendencję do wytwarzania pędów kwiatostanowych. Koper uprawia się głównie jako poplon, a nasiona wysiewa się w rzędach oddalonych od siebie o 30 do 40 cm. Producenci nasion zwykle zalecają zagęszczenie: 70 tys./ha. Nasiona powinny być równomiernie rozsypane i lekko przykryte ziemią.
W przypadku długotrwałego braku opadów deszczu, plantacje nasienne kopru włoskiego powinny być nawadniane. Zaleca się stosowanie nawadniania kroplowego w pobliżu uprawianych roślin. Jeśli korzysta się z deszczowni w okresie kwitnienia, rośliny należy podlewać w późnych godzinach popołudniowych lub nocą, po ustaniu oblotów pszczół i innych owadów zapylających.
Odmiany kopru włoskiego polecane do uprawy
Koper włoski Solaris (hodowca – Bejo) to odmiana bardzo wczesna. Polecana na zbiory wiosną i jesienią przy średnio długim dniu. Zgrubienia są okrągłe, mięsiste, ciężkie o czysto-białym kolorze. Łatwy zbiór. Odmiana przeznaczona do uprawy na świeży rynek i dla przetwórstwa. Okres wegetacji wynosi 73 dni. Fenkuł Solaris wykazuje niską tolerancję na jarowizacje.
Firma hodowlano-nasienna Bejo na wystawie odmian w Holandii pokazała także inne odmiany fenkułu takie, jak Dragon (wytwarza białe, okazałe zgrubienia, które rosną równomiernie i mają jędrną skórkę. Polecany jest do zbioru od lipca do września; doskonale sprawdza się w uprawach letnich i jesiennych). Druga propozycja – Velino – to nowa odmiana do uprawy letniej – okres wegetacji to 80 dni. Odznacza się wysoką tolerancją na jarowizację. Zgrubienia są kuliste, gładkie, o czysto białym kolorze. Velino to odmiana wysokoplenna.
Fino (hodowca: Sperli) – to odporna na pośpiechowatość odmiana o przyjemnym słodkim smaku. Delikatne, płaskie i zaokrąglone zgrubienie.
Odmiana Romanesco (Vilmorin) Tworzy zwięzłe zgrubienia powstałe z mięsistej nasady ogonków liściowych, osiągające średnicę około 10 cm, o zapachu i smaku anyżu.
Mammouth (z oferty firmy Legutko) to średnio wczesna odmiana, której siew najlepiej wykonać od kwietnia do czerwca włącznie. Zbiór zgrubień przypada w okresie od września do października, kiedy są wystarczająco rozwinięte. Osiągając masę do 1 kg (okres wzrostu wynosi około 140-175 dni). Zgrubienia kopru włoskiego są kuliste, białe, o gładkiej powierzchni.
Odmiana Preludio z oferty Enza Zaden charakteryzuje się kompaktowym i mocno wzniesionym pokrojem. Preludio wytwarza bardzo wyrównane, okrągłe zgrubienia o gładkiej skórce i atrakcyjnym wyglądzie – ładny kontrast bieli zgrubienia z zielonym kolorem łodyg. Odmiana cechuje się silną tolerancją na wybijanie w pędy kwiatowe, dzięki czemu może być uprawiana wiosną. Wysoka zdrowotność tej odmiany umożliwia jej uprawę również jesienią, z nasadzeń lipcowych na zbiór w październiku.
Na podstawie dostępnej literatury
W odrębnym artykule poruszymy problematykę chorób i szkodników atakujących uprawy fenkułu
