Drutowce – szkodniki ziemniaka
Ziemniaki są narażone na ataki różnych szkodników, które mogą powodować zarówno straty ilościowe, jak i jakościowe. Najważniejszy to stonka ziemniaczana. Zarówno chrząszcze, jak i larwy mogą doprowadzić do całkowitego gołożeru roślin, co znacznie obniża plony. Mszyce – oprócz bezpośredniego uszkadzania roślin, są głównymi wektorami wirusów ziemniaka, takich jak wirus Y ziemniaka (PVY) czy wirus liściozwoju ziemniaka (PRLV). Trzecim, globalnym problemem na plantacjach ziemniaka są drutowce – larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych (Elateridae), które żerują na bulwach ziemniaka, powodując ich uszkodzenia i obniżając jakość plonów. To ostatnie zagrożenie było omawiane podczas Sympozjum Ziemniaczanego we Włoszech w maju br.
Drutowce – rosnący problem i zwalczanie
Geofrey Darbon (Agroscope) omówił sposoby radzenia sobie z bardzo dużym zagrożeniem ziemniaka, jakim w ostatnich latach stały się drutowce. Drutowce to larwy chrząszczy z rodziny Elateridae (sprężykowate) atakujące także inne gatunki uprawne, w tym truskawki. W kierunku znalezienia rozwiązań zwalczania tego problemu kilka lat temu rozpoczęto projekt WORMRID.
Na szeroką skalę do radzenia sobie z drutowcami w uprawach, w tym w uprawach ziemniaka, stosowany był fipronil. Jest to organiczny związek chemiczny, który działa poprzez zakłócanie układu nerwowego owadów, co prowadzi do ich paraliżu i śmierci. – W Szwajcarii fipronil został wycofany z ochrony roślin w 2014 roku, co wywołało negatywne konsekwencje na szeroką skalę – producenci mają naprawdę wielki problem ze zwalczaniem drutowców.
– Z dostępnych metod w ochronie upraw towarowych ziemniaka wymienić można tylko produkty zawierające entomopatogeniczne grzyby. Stosowaną metodą jest także inokulacja tych grzybów w uprawie międzyplonów, aby zredukować populację larw sprężykowatych. Dodatkowo wprowadzane są metody odpowiedniej rotacji upraw, aby ograniczyć problem drutowców – przekazał prelegent.
Badania w projekcie FORMRID – biofumigacja
Projekt FORMRID obejmuje trzy metody pracy nad zwalczaniem drutowców. Pierwszy to biofumigacja. Druga opcja to uprawa odmian częściowo odpornych, mało podatnych. Trzeci to inokulacja gleby bakteriami.
W Szwajcarii jest prowadzony stały monitoring upraw, z wielu plantacji są pobierane próbki ziemniaków, których bulwy zostały zaatakowane, aby sprawdzić, jakie jest faktyczne zagrożenie upraw ze strony szkodników. Wszystkie prowadzone badania i doświadczenia mają na celu dostarczenie producentom gotowych rozwiązań w zwalczaniu szkodników.
Do biofumigacji stosowane są dwa gatunki roślin. Pierwsza to sorgo – roślina z rodziny wiechlinowatych – Poaceae, a drugi to gorczyca brunatna – gatunek z rodziny kapustowatych – Brassicaceae. Oba gatunki wydzielają związki działające negatywnie na drutowce. Gorczyca jest już stosowana w ograniczaniu drutowców w Kanadzie. Geofrey Darbon uważa, że także ta metoda, już częściowo sprawdzona, może zostać wdrożona w Europie.
Rośliny stosowane do biofumigacji zawierają zazwyczaj związki takie, jak glukozynolany i enzym mirozynazę. Po rozkładzie uwalniają one związki lotne, takie jak izotiocyjaniany. Te substancje pomagają zwalczać szkodniki glebowe, patogeny i chwasty. W szwajcarskich badaniach wykorzystywano sinigrynę – glukozynolan występujący w roślinach z rodziny kapustowatych, takich jak gorczyca czarna (Brassica nigra) i kapusta brukselska. Po rozkładzie enzymatycznym przekształca się w izotiocyjaniany, które mają właściwości biofumigacyjne i pomagają zwalczać patogeny glebowe. Dhurrin to cyjanogenny glikozyd występujący w sorgo (Sorghum bicolor). Po rozkładzie uwalnia cyjanowodór, który może działać jako naturalny środek ochrony roślin.
Mikroorganizmy w ochronie ziemniaka
Kolejna obiecująca metoda to stosowanie mikroorganizmów, które wykazują zdolność do zwalczania drutowców. Prelegent zaproponował niektóre mikroorganizmy, jak m.in. Beauveria bassiana (w Polsce B. bassiana jest dostępna w produkcie Naturalis, nie ma rejestracji do ochrony ziemniaka – red.) czy Metarhizium anisopliae (w Polsce dostępny jest produkt Lalguard M52 GR NON-PROF., ale nie ma rejestracji do ochrony ziemniaka – red.). Oba gatunki to grzyby entomopatogeniczne, które są stosowane jako biologiczne środki ochrony roślin. Zarodniki grzyba wnikają do ciała larwy przez oskórek, następnie grzybnia rozprzestrzenia się wewnątrz organizmu szkodnika, powodując jego osłabienie. Drutowiec przestaje żerować, a następnie ginie w wyniku działania toksyn grzyba. Martwe larwy w glebie stają się źródłem nowych zarodników, które mogą infekować kolejne szkodniki.
Dlaczego drutowce są problemem?
Massimo Bariselli jest entomologiem agrarnym pracującym w służbach fitosanitarnych regionu Emilia-Romania we Włoszech. Jest zaangażowany w monitorowanie populacji sprężykowatych, które są poważnym zagrożeniem dla upraw ziemniaka we Włoszech. Dlaczego nagle drutowce stały się problemem. – Oczywiście pierwsza przyczyna to wycofanie skutecznych środków ochrony roślin, które sprawiły że ochrona jest coraz trudniejsza. Druga przyczyna to ocieplenie klimatu w przypadku czego okazuje się że drutowce mają bardzo dobre warunki do budowania wysokiej populacji. Ten problem nie dotyczy jedynie Włoch, ale wszystkich krajów gdzie uprawiane są ziemniaki w Europie – przekazał prelegent.
Obecnie dostępna jest wiedza na temat odmian odpornych lub mniej podatnych na atak ze strony drutowców, a bardzo dużą rolę odgrywają technologie stosowane na polach. Ważne jest umiejętne stosowanie wszystkich możliwych praktyk, aby ograniczyć ryzyko związane z pojawieniem się wysokiej presji szkodnika. Pierwsza to prewencja. W pierwszej kolejności ważne jest stosowanie możliwych metod dezynfekcji gleby, może to być biofumigacji, a następnie wprowadzanie metod biologicznych, które wspomogą rośliny w walce ze szkodnikami atakującymi bulwy.
Kilka gatunków z rodzaju Agriotes
Na polach uprawnych występuje kilka gatunków szkodników z rodziny sprężykowatych, z rodzaju Agriotes. Najważniejsze gatunki występujące na ziemniaku to: Agriotes obscurus (osiewnik ciemny) – jeden z najczęściej spotykanych gatunków, którego larwy mogą powodować znaczne uszkodzenia bulw ziemniaka; Agriotes lineatus (osiewnik rolowiec) – jego larwy żerują na korzeniach i bulwach, prowadząc do obniżenia jakości plonów oraz – Agriotes sputator (osiewnik skibowiec) – gatunek o krótszym cyklu rozwojowym, ale równie groźny dla upraw ziemniaka. Larwy tych chrząszczy mogą rozwijać się w glebie przez kilka lat, co sprawia, że ich zwalczanie wymaga zintegrowanych metod ochrony.
W znalezieniu najbardziej skutecznej metody ochrony plantacji ziemniaka czy innych upraw niezbędna jest wiedza, które gatunki występują najczęściej w danym regionie i w jakim stopniu są podatne na stosowane metody ochrony czy techniki zapobiegania.
Monitoring chrząszczy sprężykowatych
Massimo Bariselli zaproponował monitoring chrząszczy Elateridae w obrębie pól uprawnych. Pułapki można wykorzystać nie tylko do monitorowania, ale także do masowego odławiania, i w ten sposób ograniczyć populację szkodnika. Pierwsza proponowana metoda to pułapki feromonowe, które wykorzystują syntetyczne feromony płciowe, które przyciągają dorosłe chrząszcze. Są skuteczne w monitorowaniu populacji i określaniu momentu największej aktywności szkodników. Feromon znajdujący się w pułapce jest specyficzny i odławiane są jedynie osobniki danego gatunku. W zależności od gatunku odławianego na danym polu można przewidzieć, który z gatunków będzie uszkadzał bulwy w stadium larwy.
Inne metody odławiania i monitoringu populacji szkodnika to pułapki zakopywane w glebie, które zawierają przynęty organiczne przyciągające larwy drutowców. Pomagają w ocenie zagrożenia i mogą być stosowane jako metoda biologicznego zwalczania (np. w ekologii). Ostatnia metoda to pułapki świetlne, które przyciągają chrząszcze za pomocą światła UV, co pozwala na ich odławianie i redukcję populacji.
