Płatności obszarowe – składanie wniosków w 2025 – zmiany, zasady, terminy
Płatności obszarowe stanowią jeden z podstawowych filarów finansowych na rzecz wsparcia polskiego rolnictwa. Choć wnioski o przyznanie dopłat bezpośrednich, płatności obszarowych i ekoschematów na bieżący rok są składane już od 15 marca to wzorem ubiegłych lat kampania wnioskowa również w 2025 roku została przedłużona do 16 czerwca. W artykule przypominamy o podstawowych zmianach w zasadach o ubieganie się o wsparcie finansowe dla szerokiej grupy rolników/ogrodników.
Ważne terminy
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie określenia dłuższego terminu składania wniosków o przyznanie pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 oraz zgłaszania zmian do tych wniosków w 2025 r. jest korzystne dla rolników. Wnioski można więc składać do 16 czerwca, a zmiany do wniosków do 1 lipca br. – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi podpisanym 13 maja. Dotyczy to płatności bezpośrednich, przejściowego wsparcia krajowego oraz działań obszarowych w ramach II filaru WPR. Jednocześnie należy zaznaczyć, że tak jak w roku ubiegłym po upływie 25 dni kalendarzowych po 16 czerwca, tj. do 11 lipca, również będzie można złożyć wniosek, niemniej za każdy dzień roboczy opóźnienia płatność zostanie pomniejszona o 1%. Powyższe przedłużenia terminów uwzględniają postulaty społeczności rolniczej na wydłużenie czasu na zapoznanie się z tegorocznymi zmianami oraz o wzięcie pod uwagę występujących anomalii pogodowych, takich jak intensywne opady i nagłe spadki temperatur, które powodują uszkodzenia roślin i wymagają dodatkowego nakładu pracy i obecności rolników w gospodarstwach. Z kolei pracownikom ARiMR przedłużenie umożliwi przeprowadzenie prawidłowej i terminowej obsługi złożonych wniosków, typowania do kontroli i jej przeprowadzenie oraz naliczenie zaliczek – wypłaty wsparcia. Istotne zmiany w ramach interwencji objętych wnioskiem dotyczą m.in.: rozpoczęcia stosowania normy GAEC 2, mechanizmu warunkowości społecznej, wprowadzenia nowego ekoschematu „Materiał siewny kategorii elitarny i materiał siewny kategorii kwalifikowany” oraz zmiany w ekoschematach: Integrowana Produkcja Roślin, Biologiczna uprawa (zamiast Biologiczna ochrona roślin), Grunty wyłączone z produkcji.
Czynniki wpływające na wysokość otrzymanego wsparcia
Uzyskanie dopłat w pełnej wysokości jest możliwe po spełnieniu tzw. wymagań warunkowości. Zostały one opisane m.in. w ubiegłorocznym artykule: Płatności bezpośrednie – warunkowość czyli normy i wymogi wzajemnej zgodności. Warto przypomnieć, że gospodarstwa do 10 ha użytków rolnych są zwolnione z kontroli i kar w zakresie warunkowości. Zmniejszenie płatności w przypadku naruszeń lub niezgodności zależy od skali zasięgu, dotkliwości i trwałości, a także czy działanie rolnika było celowe. W przypadku umyślnych i trwałych niezgodności, np. wypalania użytków rolnych „procent” zmniejszenia płatności może być dotkliwy dla producenta rolnego. W tym aspekcie należy dodać, że w drodze wyjątku dopuszcza się jedynie punktowe wypalanie części roślin lub resztek pożniwnych, które to działanie z punktu widzenia fitosanitarnego ogranicza rozprzestrzenianie się agrofagów.
Wysokość otrzymanego wsparcia w ramach płatności bezpośrednich (w tym m.in. dla młodych rolników, dla małych gospodarstw i w ramach ekoschematów) oraz z II filaru Wspólnej Polityki Rolnej (dopłaty rolno-środowiskowo-klimatyczne, premie z tytułu systemów rolno-leśnych, płatności ONW itp.) jest również determinowana przez warunkowość społeczną. Mechanizm warunkowości społecznej został w Polsce włączony do systemu płatności, ponieważ jako kraj członkowski UE jest do tego zobowiązany od 2025 roku. Opiera się na przestrzeganiu powszechnych krajowych przepisów z zakresu prawa pracy i zasad BHP. Dotyczy ona rolników, którzy są jednocześnie pracodawcami albo nie będąc pracodawcami są przedsiębiorcami, lub inną jednostką organizacyjną, na poczet której jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy i którzy podlegają kontrolom Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Kontrole w zakresie przestrzegania wymogów warunkowości społecznej dotyczą ww. podmiotów bez względu na wielkość prowadzonego przez nie gospodarstwa, i w których pracownicy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.
GAEC 2
Tegoroczne zmiany w zakresie warunkowości wynikają z przepisów unijnych i dotyczą obowiązku wdrożenia normy GAEC 2 (ochrona torfowisk i terenów podmokłych). Na obszarach chronionych zakwalifikowanych przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach obowiązuje przede wszystkim zakaz wydobywania torfu, oraz budowy nowych rowów i instalacji drenujących służących do odwadniania. Na gruntach ornych wprowadzony jest zakaz orania (możliwa jest płytka uprawa, w tym orka wierzchniej warstwy gleby do 15 cm głębokości). Z kolei na trwałych użytkach zielonych (TUZ-ach) wprowadza się zakaz przekształcania lub zaorywania, ale dopuszcza się wykonanie zabiegu renowacji z zastosowaniem płytkiej uprawki mechanicznej i podsiewu jednak nie częściej niż raz na 4 lata. Takie ograniczenia mają na celu ochronę tych stanowisk przed utratą węgla organicznego i degradacją środowiska. Rolnicy, w gospodarstwach których zostaną wyznaczone obszary objęte normą GAEC 2 znajdą stosowne informacje w aplikacji eWniosekPlus. Działki podlegające ochronie można znaleźć też pod następującym adresem: https://gaec2.iung.pl/
Nowa definicja TUZ-u
Do tej pory za TUZ (trwały użytek zielony) uznawano „grunty, które są wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) uprawianych (wysiewanych) i które nie były objęte zmianowaniem upraw w danym gospodarstwie przez okres co najmniej pięciu lat”. W nowym Planie Strategicznym dla WPR ujęto, że zaoranie, uprawianie gleby i ponowne jej obsianie innymi rodzajami traw lub innymi zielnymi roślinami pastewnymi nie ma wpływu na zmianę klasyfikacji TUZ. Aby uniknąć błędów w interpretacji przepisów zaproponowano wprowadzenie zmiany polegającej na tym, że w przypadku traw w siewie czystym, grunt orny nie zostanie po pięciu latach przekwalifikowany na TUZ.
Kilka ważnych informacji
Do 14 maja włącznie przyjęto niespełna 2,5 mln wniosków przyjętych elektronicznie. Przypominamy, że tylko tą drogą od kilku lat można wnioskować o dopłaty. Aplikacja eWniosekPlus za pośrednictwem PUE (platformy usług elektronicznych) m.in. wraz z instrukcją wypełniania dostępna jest pod adresem: https://www.gov.pl/web/arimr/ewniosekplus-system
Ponadto rolnicy odpłatnie mogą liczyć na pomoc pracowników wojewódzkich ODR-ów. Prowadzone są przez nich również szkolenia m.in. w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i dopłat.
Według komunikatu podanego przez ARiMR do 13 maja rolnicy otrzymali na swoje konta 17,9 mld zł w ramach ubiegłorocznej kampanii wnioskowej o dopłaty bezpośrednie i obszarowe. Oczywiście należy zaznaczyć, że jest to część finansów, a kolejne przelewy mają być realizowane w kolejnych dniach.
W kolejnym artykule przedstawię tegoroczne zmiany w ramach poszczególnych ekoschematów.
