Mangan

Pierwiastek ten spełnia bardzo pozytywną rolę, wpływa na zabarwienie owoców typowe dla danego gatunku i odmiany uprawianych roślin. Do gatunków najbardziej wrażliwych na niedobór manganu należą: ziemniaki, kukurydza, buraki, groch, rzepak, rośliny kapustne, fasola, pomidor, papryka, cebula, czosnek. W praktyce często objawy niedoboru manganu określa się jako tzw. cętkowaną chlorozę, a np. szpinak ulega często szarej plamistości. Niedobór manganu w pomidorach objawia się stopniowym zanikiem zielonej barwy liści, blaszka liścia zabarwia się na żółto, a nerwy liści nadal pozostają zielone. Takie same objawy niedoboru można zaobserwować na roślinach kapusty, papryki, ogórków i ziemniaków.

Nawożenie manganem jest rzadko potrzebne na glebach o odczynie kwaśnym, podczas gdy na glebach obojętnych i zasadowych mangan jest mocno związany i najczęściej zachodzi  konieczność stosowania nawozów manganowych. Brak przyswajalnego manganu jest głównie zauważalny na alkalicznych torfach, wapiennych glebach mulistych, glebach nadmiernie wapnowanych czy świeżo wapnowanych glebach bielicowych. Objawy niedoboru manganu na roślinach występują więc najczęściej na glebach podmokłych, gliniastych, słabo przepuszczalnych, o wysokim poziomie wody gruntowej i pH gleby powyżej 6,6 oraz przy wysokiej zawartości wapnia i substancji organicznych.

W przypadku występowania objawów niedoboru manganu na liściach roślin niezbędne jest uzupełnienie pierwiastka poprzez dokarmianie dolistne. Można do tego wykorzystać kilka dostępnych na rynku produktów nawozowych, może to być chelat manganu, np. Mikrovit Mn czy Chelat manganu forte 14 (stosowanie doglebowe i do dolistne).  

Cynk

Cynk odgrywa rolę katalityczną i budulcową. W roślinie tworzy kompleksy z azotem, tlenem i siarką. Cynk jest aktywnym składnikiem wielu enzymów, przy czym około 300 enzymów jest zależnych od tego pierwiastka. Wpływa na wytwarzanie substancji wzrostowych regulując ich prawidłowy wzrost i rozwój. Poprawia ogólną kondycję roślin oraz zwiększa ich odporność na okresowe niedobory wody i niską temperaturę. Przyspiesza regenerację roślin po wystąpieniu czynników stresowych oraz wpływa na poprawę efektywności nawożenia azotowego.

Literatura podaje, że do gatunków warzyw tolerancyjnych na niedobór cynku należą marchew, szparagi. Roślinami wrażliwymi na niedobór tego pierwiastka są: cebula i pomidor, fasola oraz ziemniaki. Najistotniejszą konsekwencją niedoboru cynku w roślinie jest obniżenie jej odporności. Wskutek tego staje się ona bardziej podatna na szkodliwe działanie grzybów, chorób i wirusów. Objawy niedoboru cynku u poszczególnych gatunków roślin uprawnych nieznacznie różnią się między sobą. Niemniej jednak prawie zawsze rozpoczynają się blednięciem liści pomiędzy nerwami. U wielu roślin pojawiają się chlorozy liściowe, punktowe, tzw. nakrapianie, czyli syndrom „białego pąka”. Objawy niedoboru najpierw widoczne są na młodszych organach, gdyż cynk jest pierwiastkiem o małej ruchliwości w roślinie i w sytuacji jego niedoborów nie przemieszcza się z organów starszych do młodszych. Chloroza obserwowana na liściach nie jest bezpośrednim objawem niedoboru cynku, ale skutkiem uszkodzeń, które wywołane są przez niedobór azotu, magnezu i żelaza.

U ziemniaka, dyni i pomidora następuje pofałdowanie młodych wierzchołkowych liści, które są drobne, o odcieniu żółtawym z brunatnymi nekrotycznymi plamami. Dochodzi do ich zwijania ku górze, a w przypadku górnych części pędów następuje ich zwijanie i zamieranie. U roślin strączkowych chloroza uwidacznia się na liściach, a ich międzywęźla i ogonki liściowe są grube i krótkie z brunatnymi cętkami.

Na przyswajalność cynku wpływa między innymi odczyn gleby oraz zawartość w niej materii organicznej.  Gleby organiczne i ciężkie mineralne charakteryzują się niższą przyswajalnością cynku. Pobieranie i transport tego składnika w roślinie związany jest również z ich zaopatrzeniem w fosfor.

Miedź

Jest to niezbędny pierwiastek wykorzystywany przez rośliny do tworzenia białek, witamin, węglowodanów i enzymów. Miedź wpływa na zwiększenie efektywności wykorzystania azotu przez rośliny. Niedobór miedzi może wystąpić w obrębie całej rośliny, ale jest głównie identyfikowany w najmłodszych liściach. Zbyt niska zawartość miedzi może prowadzić do degradacji chlorofilu, co prowadzi do zmian wybarwienia liści między żyłkami na żółto lub szaro, dodatkowo rośliny zaczynają usychać. W przypadku niedoboru miedzi może dochodzić do zaburzeń procesu kwitnienia rośliny, a pąki, merystemy i pędy mogą obumierać. Oprócz objawów wizualnych przy niedoborze miedzi może dochodzić do zahamowania wzrostu, a nawet obniżenia plonu. Najbardziej wrażliwe na niedobory miedzi są: burak ćwikłowy, cebula, marchew, sałata i szpinak.

Główną przyczyną niedoboru miedzi w glebie jest np. zbyt wysoka zawartość wapnia, a także warunki pogodowe – niekorzystna jest sucha i ciepła pogoda.  W polskich glebach jest bardzo duże zróżnicowanie pod względem zawartości miedzi, dlatego warto wykonać odpowiednie badania na swoich polach. Pierwiastek ten, ze względu na małą ruchliwość w glebie i tym samym niewielką jego dostępność dla roślin, powinien być dostarczany dolistnie. Miedź w glebie występuje głównie w połączeniach z substancją organiczną, minerałami ilastymi oraz w formie mało mobilnych siarczanów, siarczków i węglanów. W chemii rolnej oraz żywieniu roślin przyjmuje się, że miedź jest łatwiej pobierana w formie jonów Cu2+ lub związków chelatowych.

Molibden

Molibden jest mikroelementem, który wpływa na wiele procesów metabolicznych w roślinach, głównie uczestniczy w procesie redukcji azotanów, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania enzymów, takich jak nitrogenaza, odpowiedzialna za przekształcanie azotu atmosferycznego w formy dostępne dla roślin, a także wpływa na syntezę chlorofilu. Molibden bierze udział w gospodarce fosforem (wspomaga przyswajanie przez roślinę) i przemianach siarki w roślinach.

Wymagania warzyw co do molibdenu są zróżnicowane. Wysokie zapotrzebowanie na molibden wykazują np. cebula i szpinak. Pierwiastek ten jest szczególnie ważny także dla warzyw bobowatych, takich jak groch czy fasola, podczas gdy w produkcji szparagów nie jest on najbardziej istotnym mikroelementem. Molibden jest najczęściej dostarczany dolistnie.

Niedobór może prowadzić do zaburzeń w rozwoju organów generatywnych, np. rośliny cebuli w początkowej fazie wzrostu mogą wykazywać słabe wschody, a siewki mogą obumierać. W miarę jak roślina się rozwija, liście zaczynają zasychać od wierzchołka ku dołowi. W przypadku szpinaku zbyt niskie nawożenie molibdenem może sprawiać, że liście mogą się zwijać lub kurczyć, mogą zasychać, a czasem mogą przebarwiać się na fioletowo.

Bor

Bor jest niezbędnym mikroelementem dla roślin, a jego niedobór może prowadzić do zaburzeń w rozwoju organów generatywnych. Do bardzo ważnej funkcji boru można zaliczyć jego dodatni wpływ na gospodarkę wodną w roślinach, przez co zwiększa się ich odporność na niedobory wody w glebie. Pierwiastek ten bierze udział w tworzeniu ścian komórkowych, dzięki czemu zwiększa naturalną odporność na choroby i na uszkodzenia mechaniczne, co jest niezmiernie ważne podczas zbioru. Jego bardzo ważną cechą jest podniesienie efektywności pobierania i przyswajania azotu, potasu, fosforu, siarki i magnezu.

W przypadku wystąpienia niedoborów boru u brokułów liście stają się żółte, a pędy są krótkie i zdeformowane, u buraka ćwikłowego – korzenie są małe, a liście wykazują chlorozę (żółknięcie). U kalafiora niedożywionego borem można zauważyć na liściach plamistości i chlorozę, u kapusty brukselskiej – dodatkowo deformację liści. W przypadku kalarepy czy selera liście żółkną, a korzenie gorzej się rozwijają. Niedobór boru u kapusty powoduje gorsze formowanie główek. Wrażliwe na niedobór boru są także pomidory, u których może dochodzić do deformacji liści i powstawania plam na owocach.

Żelazo

Żelazo jest niezbędnym mikroelementem w nawożeniu i żywieniu warzyw, zwłaszcza tych uprawianych pod osłonami. Wysokie zapotrzebowanie na żelazo wykazują zwłaszcza pomidory, ogórki i papryka. Z warzyw polowych największe zapotrzebowanie na żelazo wykazują brokuł, kalafior, burak ćwikłowy, fasola i szpinak.

Pierwiastek odgrywa ważną rolę w procesie fotosyntezy i oddychania, a także odpowiada za tworzenie się chlorofilu w roślinach, co jest kluczowe dla procesu fotosyntezy. Bezpośrednio wpływa na wzrost rośliny, biorąc udział w transporcie elektronów, co umożliwia powstawanie organicznych związków węgla i rozwój rośliny. Żelazo bierze udział w metabolizmie, regulując redukcję azotanów, wiązanie azotu elementarnego i aktywację enzymów.

Niedobory żelaza objawiają się na młodszych liściach prowadząc do chloroz , przy czym nerwy pozostają zielone (jest to tzw. chloroza międzyżyłkowa). W przypadku braku dokarmiania żelazem dochodzi do marszczenia liści i ich opadania. Po nawożeniu, najlepiej dolistnym, następuje szybkie zazielenienie tkanek, pod warunkiem, że nie wystąpiły nekrozy.

Na podstawie dostępnej literatury

Mikroelementy w produkcji warzyw – niedoceniona rola