Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych (TUZ) w oparciu o udział powierzchni TUZ w powierzchni użytków rolnych (UR) na poziomie krajowym

Jest to norma znana wcześniej jako tzw. wymóg zazielenienia. Udział TUZ w powierzchni użytków rolnych (UR) w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego 2018 (wynosił on wówczas 18,33%). Gdy na poziomie kraju obszar ten zmniejszy się o tę wartość przekształcanie TUZ będzie zabronione, a rolnicy, którzy przekształcili TUZ-y w grunty orne będą zobowiązani do przywrócenia wcześniejszego stanu.

Norma GAEC 2: Ochrona terenów podmokłych i torfowisk

Głównym celem tej normy jest ochrona gleb bogatych w węgiel na obszarze całego kraju. Będzie ona obowiązywać od 2025 r. i dotyczyć zakazu przekształcania i zaorywania terenów podmokłych i torfowisk. Rolnicy zostaną uprzednio poinformowani o tym, że posiadają takie grunty, znajdą również stosowne informacje w aplikacji eWniosekPlus.

Norma GAEC 3: Zakaz wypalania użytków rolnych

Obowiązuje całkowity zakaz wypalania użytków rolnych. Dopuszcza się jedynie punktowe wypalanie roślin, części roślin lub resztek pożniwnych ze względów związanych ze zdrowiem roślin, jak również wynikające z zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Dotyczy to głównie spalania biomasy porażonej przez agrofagi kwarantannowe, np. bulwy ziemniaka porażone bakteriozą pierścieniową.

Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych

Norma ta stanowi jeden z elementów dobrej praktyki związanej ze stosowaniem środków ochrony roślin, uzupełnionej o stosowanie wszelkich nawozów (w tym produktów pofermentacyjnych). Obie grupy środków produkcji rolnej należy aplikować w odległości co najmniej 3 m od:

– brzegu jezior i innych niż jeziora zbiorników wodnych,

– brzegu cieków naturalnych,

– brzegu rowów, z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu,

– brzegu kanałów,

– ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy Prawo Wodne,

– obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego.

Norma GAEC 5: Zarządzanie orką przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym uwzględnianie nachylenia terenu

Obejmuje ona wszystkie gospodarstwa, w których występują grunty orne położone na stokach o nachyleniu co najmniej 14%. Zgodnie z normą gruntów tych nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku oraz nie utrzymuje się jako czarny ugór w okresie jesienno-zimowym (tj. od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego). Na gruntach ornych położonych na stokach o nachyleniu co najmniej 14%, wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz w sadach z drzewami owocowymi położonych na takich stokach utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach aby ograniczyć spływ w okresie intensywnych opadów.

Norma GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najwrażliwszych okresach

Norma ma na celu uniknięcie pozostawiania gleby niepokrytej roślinnością w najbardziej newralgicznych okresach narażonych np. na erozję wodną czy spływ powierzchniowy. W związku z powyższym wymogiem jest utrzymanie okrywy roślinnej od 1 listopada do 15 lutego na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa i w międzyrzędziach w sadach z drzewami owocowymi. Okrywę ochronną gleby stanowią m.in. uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime, samosiewy zebranej uprawy, ściernisko, grunt pokryty resztkami pożniwnymi lub mulcz. Mulczowanie w tym zakresie rozumiane jest przez MRiRW jako częściowe wymieszanie międzyplonu lub części roślin pozostałych po zbiorze plonu głównego (np. słomy), z powierzchniową warstwą gleby. Planowane zmiany obejmują uprawy wcześnie zbierane z pola, tj.: zboża, rzepak i rzepik i wprowadzenie obowiązku utrzymania okrywy glebowej w okresie od zbioru plonu głównego do dnia 15 października i dopuszczenie w tym okresie wykonania zabiegów agrotechnicznych umożliwiających wysiew roślin ozimych lub międzyplonów. Aktualizacja obejmuje również wyłączenie gruntów pod uprawę roślin późno zbieranych z pola, tj. roślin okopowych, kukurydzy na ziarno, warzyw i roślin zielarskich, po których nie ma możliwości zastosowania działań ochronnych gleby, a także upraw pod osłonami. Z kolei za spełniające wymogi normy uważa się te grunty, na których jest prowadzona produkcja zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Norma GAEC-6 przewiduje utrzymanie okrywy glebowej w okresie zimowym (fot.P.Bucki)

Norma GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych

Nie dotyczy ona gospodarstw produkujących metodami ekologicznymi (wyłączenie dotyczy gruntów, na których jest prowadzona taka produkcja; wyłączenie jest prawem rolnika, a nie obowiązkiem), oraz w których grunty orne zajmują mniej niż 10 ha oraz gospodarstwa przeznaczające co najmniej 75% gruntów ornych (GO) do produkcji traw, innych zielnych roślin pastewnych, ugorowanych, lub wykorzystywanych do uprawy roślin bobowatych, lub co najmniej 75% powierzchni użytków rolnych (UR) stanowią TUZ-y lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych. W większych gospodarstwach w ramach tej normy planuje się zgodnie z wcześniej wspomnianym rozporządzeniem dopuszczenie wyboru przez rolnika spełnianie wymogów zmianowania lub dywersyfikacji. W przypadku wyboru zmianowania upraw: na 40% GO w gospodarstwie taka sama uprawa nie może być prowadzona co roku na tej samej działce. Ponadto proponuje się usunięcie wymogu, aby na wszystkich gruntach w gospodarstwie, taka sama uprawa w plonie głównym była prowadzona nie dłużej niż 3 lata. Powyższe zasady odnośnie zmianowania nie obowiązują w przypadku uprawy kukurydzy nasiennej. Z kolei w przypadku wyboru dywersyfikacji upraw dla gospodarstw o powierzchni od 10 do 30 ha GO (gruntów ornych) wystarczy posiadać 2 uprawy, z tym że największa uprawa nie może stanowić więcej niż 75%. Natomiast gospodarstwa powyżej 30 ha GO wystarczy, że będą prowadzić 3 uprawy, z tym że największa uprawa nie może stanowić więcej niż 75%, a dwie uprawy główne więcej niż 95%.

Płodozmian w uprawach warzyw

Norma GAEC 8: Minimalny udział powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne, zachowanie elementów krajobrazu oraz zakaz przycinania drzew i żywopłotów w okresie lęgowym ptaków

W związku z licznymi protestami rolników od 2024 roku zaproponowano zniesienie kontrowersyjnego obowiązku przeznaczenia co najmniej 4% powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne. Biorąc pod uwagę powyższe w aplikacji eWniosekPlus trzeba pamiętać o tym, że pojawiający się w trakcie wypełniania wniosku błąd o braku deklaracji 4% na potrzeby realizacji tej normy nie uniemożliwia wysłania wniosku o przyznanie płatności na rok 2024. Rolnicy powinni więc nie brać pod uwagę komunikatu o błędzie i wysłać wniosek, ponieważ błąd ten nie będzie uwzględniany przy dalszej obsłudze wniosku o przyznanie płatności na kampanię wnioskową oraz co ważne nie będzie skutkować pomniejszeniem płatności bezpośrednich. Ponadto zakłada się wdrożenie dobrowolnego i płatnego ekoschematu dotyczącego wyłączenia gruntów ornych z produkcji. Płatność zostanie wdrożona na lata 2024-2027 i będzie przyznawana za wyłączenie gruntów ornych z produkcji do powierzchni nie większej niż 4% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie. Na tych gruntach będzie obowiązywał zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie od dnia 1 stycznia do dnia 31 lipca oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin. Rolnicy po wejściu w ten ekoschemat mogą liczyć na dopłaty w wysokości ok. 563 zł/ha, tj. 126,52 EUR/ha. Pozostałe aspekty prośrodowiskowe tej normy obejmują zakaz niszczenia drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody, rowów, których szerokość nie przekracza 2 m, oczek wodnych o powierzchni mniejszej niż 100 m². Ponadto na użytkach rolnych będących w posiadaniu rolnika nie przycina się drzew i żywopłotów w okresie od dnia 15 kwietnia do dnia 31 lipca, z wyłączeniem wierzb, drzew owocowych, gatunków drzew, których uprawa stanowi zagajnik o krótkiej rotacji, np. wierzba, brzoza czy topola czarna.

Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako wrażliwe pod względem środowiskowym (cennych) na obszarach Natura 2000

Uzupełnieniem informacji nt. normy (oprócz tytułu) wartym podkreślenia jest fakt, że rolnik, który wbrew zakazowi przekształcił lub zaorał TUZ cenne, jest obowiązany do ponownego przekształcenia tego obszaru w TUZ.