Zwalczanie śmietki kapuścianej od początku sezonu

Śmietka – duży problem w uprawie warzyw kapustnych

Śmietka kapuściana (Delia radicum) to owad należący do rzędu muchówek (Diptera) i rodziny śmietkowatych (Anthomyiidae). Jest jednym z najgroźniejszych szkodników w uprawie warzyw kapustnych, takich jak kapusta, kalafior, brokuł czy kapusta brukselska. Larwy tego szkodnika żerują na korzeniach roślin i szyjce korzeniowej, drążąc tunele, co prowadzi do zahamowania wzrostu, więdnięcia, a nawet zamierania roślin. Objawy wskazujące na niepowodzenie w zwalczaniu szkodnika to wolniejszy wzrost roślin, żółknięcie i więdnięcie liści, a także uszkodzenia korzeni, widoczne jako ciemne, gnijące fragmenty. Śmietka kapuściana stała się poważnym problemem od momentu wycofania z rynku zapraw nasiennych, które od wczesnej fazy chroniły skutecznie rośliny posadzone na miejsce stałe.

Biologia śmietki kapuścianej

Samice śmietki kapuścianej składają jaja na glebę w pobliżu roślin kapustnych, zwykle blisko szyjki korzeniowej. Jedna samica może złożyć nawet do 200 jaj. Po kilku dniach (zwykle 2–10, w zależności od temperatury) z jaj wykluwają się larwy, które żerują na korzeniach roślin. W wyniku ich żerowania rośliny więdną, tracą zdolność pobierania składników pokarmowych i mogą zamierać. Po zakończeniu fazy larwalnej, larwy przepoczwarzają się w glebie. Stadium poczwarki zwanej bobówką trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od warunków środowiskowych. Dorosłe muchówki pojawiają się wiosną i aktywnie rozmnażają się, dając kolejne pokolenia.

Monitoring śmietki kapuścianej

Pułapki zapachowe są skuteczne w wykrywaniu obecności dorosłych muchówek. Na plantacjach kapusty wczesnej, pułapki powinny być ustawione od połowy pierwszej dekady kwietnia do połowy pierwszej dekady maja, tj. przez cztery tygodnie, natomiast na plantacjach z uprawą na zbiór jesienny, pułapki powinny być ustawione od połowy lipca do połowy pierwszej dekady września, tj. przez 7-8 tygodni.

W ustalonych terminach, np. dwa razy w tygodniu, należy notować liczbę odłowionych muchówek w naczyniu. Pułapka wabi i odławia ciężarne samice. Na jednej plantacji, niezależnie od jej powierzchni stosuje się dwie pułapki. Progiem zagrożenia jest odłowienie w pułapkach więcej niż 2 muchówek dziennie przez 2 kolejne dni lub stwierdzenie powyżej 10 jaj na 10 kolejnych roślinach.

Zwalczanie śmietki kapuścianej

Zabiegi należy stosować profilaktycznie – przed sadzeniem rozsady i podczas sadzenia (do BBCH 12–15), aby zapobiec zniszczeniu roślin przez larwy śmietki kapuścianej. Zabieg produktami zawierającymi cyjanotraniliprol należy wykonać w czasie wylotu pierwszych muchówek.

Środki zawierające cyjanotraniliprol można aplikować przez podlewanie lub opryskiwanie rozsady. Ciecz użytkową należy podawać pod niskim ciśnieniem, grubokropliście, aby spłynęła z roślin do podłoża i tac z rozsadą, aby była  wchłonięta przez podłoże. Zanim ciecz użytkowa wyschnie należy opryskać rośliny wodą, aby spłukać pozostałą ciecz użytkową z roślin do podłoża. Jest bardzo ważne, aby jak największa ilość cieczy użytkowej dostała się do podłoża. W ofercie firmy FMC jest od kilku sezonów dostępny insektycyd Verimark. Działa on żołądkowo i kontaktowo na szkodnika, natomiast na roślinie działa wgłębnie i translaminarnie, a w przypadku aplikacji w strefę korzeniową także systemicznie. Środek Verimark, dla uzyskania najlepszej skuteczności, należy stosować nie później niż 3 dni przed sadzeniem rozsady.

Środek zawierający cypermetrynę najlepiej jest stosować doglebowo podczas sadzenia rozsady, przy użyciu podłączonego do sadzarki aplikatora do granulowanych środków ochrony roślin, zapewniając przykrycie granulatu glebą.

Największe zagrożenie uprawy przez larwy śmietki kapuścianej występuje przed formowaniem się główek. Środki należące do grupy pyretroidów należy stosować na wiosenne i letnie pokolenie, po 2–3 dniach od odłowienia muchówek (od połowy kwietnia do pierwszej połowy maja). Na pokolenia letnie należy stosować wymienione środki od połowy lipca do końca sierpnia.

W uprawie niektórych warzyw kapustnych można także stosować środki zawierające acetamipryd. Przykładowo produkt Mospilan 20 SP (acetamipryd – 20 %) można stosować w momencie pojawienia się szkodnika lub po zaobserwowaniu uszkodzeń, od fazy 3 liści do fazy osiągnięcia 80% docelowej masy główki (BBCH 13-48). Inne produkty z acetamiprydem (acetamipryd – 200 g), np. Aceptir 200 SE czy Apis 200 SE można stosować od końcowej fazy rozwoju liści do momentu kiedy zaczynają tworzyć się główki (BBCH 20 – 39). Acetamipryd, poza śmietką kapuścianą, zwalcza szkodniki takie, jak pchełki, chowacz czterozębny, chowacz brukwiaczek, gnatarz rzepakowiec, wciornastki i mszyce.

Biologiczne metody ochrony przed śmietką kapuścianą

W ograniczaniu śmietki kapuścianej można wykorzystać produkty zawierające entomopatogeniczne nicienie, takich jak Steinernema feltiae, które skutecznie zwalczają larwy śmietki. Po aplikacji nicienie aktywnie poszukują swoich ofiar, a następnie przenikają do ich organizmów przez naturalne otwory w ciele, takie jak tchawki. Wewnątrz larwy uwalniają bakterie symbiotyczne, które rozkładają tkanki larwy, przekształcając je w pożywienie dla nicieni. W efekcie larwa ginie w ciągu kilku dni. W jednej larwie może namnożyć się nawet do 4000 nowych nicieni, które następnie aktywnie poszukują kolejnych ofiar.

Na ekologicznych plantacjach warzyw kapustnych celowe jest wykorzystanie naturalnych wrogów śmietki, które ograniczają populację szkodnika. Samice kruszynka (Trichogramma) składają swoje jaja wewnątrz jaj śmietki, co prowadzi do ich zniszczenia. Larwy Trichogramma rozwijają się w jajach śmietki, wykorzystując je jako źródło pożywienia, a następnie przekształcają się w dorosłe osobniki. W efekcie jaja śmietki nie mogą się rozwijać, co skutecznie ogranicza populację tego szkodnika.

Pasożytami lar śmietki kapuścianej są także błonkówki z rodziny Figitidae – Trybliographa rapae. Pasożytami bobówek natomiast są błonkówki z rodziny Pteromalidae – Pachycrepoideus vindemiae.

Inna grupa pożytecznych owadów ograniczających śmietkę to drapieżne chrząszcze z rodziny biegaczowatych (Carabidae), których dorosłe osobniki oraz larwy aktywnie polują na larwy śmietki w glebie. Są to osobniki takich gatunków, jak Agonum spp., Amara spp., Bembidion spp. oraz Pterostichus spp.

Drapieżcami bobówek śmietki kapuścianej są także chrząszcze w rodziny kusakowatych, jak najczęściej występujące na polach gatunki – Aleochara bilineata oraz A. bipistulata.

Działania agrotechniczne i profilaktyka

Ważnym elementem ochrony plantacji warzyw kapustnych przed śmietką kapuścianą jest zachowanie płodozmianu, aby zmniejszyć ryzyko występowania szkodnika i szkód w uprawie. Wskazana jest także głęboka orka jesienna, która niszczy poczwarki zimujące w glebie. Działaniem profilaktycznym jest również izolacja przestrzenna od innych upraw kapustnych. Dodatkowo wskazane jest regularne usuwanie chwastów, które mogą być roślinami żywicielskimi dla śmietki.

Nowa strategia – „push and pull”

Czym jest wspomniana technologia? Technologia „push and pull” w ochronie warzyw to innowacyjna metoda zwalczania szkodników, która wykorzystuje naturalne właściwości roślin do odstraszania i wabienia owadów. Push to z angielskiego odstraszanie. W uprawach stosuje się rośliny odstraszające szkodniki. Rośliny te emitują zapachy lub substancje chemiczne nieprzyjemne dla owadów. Te rośliny są sadzone w pobliżu głównych upraw, aby chronić je przed atakami.

Pull to z angielskiego wabienie. W tym samym czasie w pobliżu upraw umieszcza się rośliny pułapkowe, które przyciągają szkodniki. Dzięki temu owady skupiają się na tych roślinach, zamiast na głównych uprawach.

Metoda ta jest szczególnie skuteczna w integrowanej ochronie roślin (IPM), ponieważ pozwala na ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Strategia „push and pull” pozostaje obiecującą metodą alternatywną, ale wymaga dopracowania poszczególnych technologii wprowadzanych na polach. W testach były sprawdzane możliwości odstraszające ekstraktów roślinnych, w tym m.in. ekstraktów z szałwii. Szałwia zawiera związki, takie jak kwas karnozynowy i karnozol, które mają właściwości odstraszające owady. W technologii „push and pull” rośliny takie jak szałwia mogą pełnić funkcję „push”, czyli odstraszać szkodniki od upraw głównych, dzięki swojemu intensywnemu zapachowi i właściwościom chemicznym. Rośliny stosowane do zwabiania szkodników (część „pull”) to zazwyczaj gatunki, które są bardziej atrakcyjne dla szkodników niż uprawy główne.