Najgroźniejsze szkodniki cebuli – śmietka

Opis i cykl rozwojowy śmietki cebulanki

Dorosły owad śmietki cebulanki jest podobny do muchy domowej i ma długość 6–7 mm, jest popielatoszary. Jaja są białe, mają 1,2 mm. Larwy są walcowate, białawożółte i beznogie, mają 10 mm. Bobówki są beczułkowate, ciemnobrunatne, długości 4–7 mm.

Śmietka cebulanka ma dwa pokolenia w ciągu roku. Zimują bobówki w glebie, na głębokości 10–25 cm. Osobniki dorosłe wylatują w maju (w czasie gdy kwitną lilaki). Samice składają jaja blisko rośliny pod grudki na ziemi. Po 3–8 dniach wylęgają się larwy i wgryzają  do roślin. Muchówki drugiego pokolenia (letniego) pojawiają się na przełomie czerwca i lipca, a ich lot trwa aż do końca sierpnia. Larwy żerują od końca lipca do września. Po zakończeniu żerowania larwy pozostają w cebulach lub schodzą do gleby na głębokość około 15 cm, gdzie przepoczwarczają się i zimują. Muchówki żywią się nektarem kwiatów.

Objawy żerowania śmietki cebulanki

Larwy żerują głównie cebuli.  Znaczne szkody powodują larwy wiosennego pokolenia, które żerują na młodych roślinach (faza 1–3 liści) w maju i czerwcu. Jedna larwa może zniszczyć kilka roślin w rzędzie. Uszkodzony szczypior więdnie, żółknie i zasycha. Rośliny pozbawione są korzeni, a tkanka gnije od dołu. Roślinę łatwo wyciągnąć z ziemi. Podczas silnego nasłonecznienia szczypior leży na  ziemi. Larwy drugiego, letniego pokolenia pojawiają się od końca lipca do początku września. Samica składa jaja przeważnie na cebulach mechanicznie uszkodzonych. Cebule gniją i nie nadają się do przechowywania. Szkodliwość larw tego pokolenia jest ważna w uprawie cebuli ozimej, która w tym czasie jest w fazie wschodów.  

Zwalczanie śmietki cebulanki

Zabiegi profilaktyczne znacznie ograniczają liczebność szkodnika. Należą do nich metody agrotechniczne:

• przestrzeganie 3–4-letnich przerw w uprawie cebuli na tym samym polu;
• zachowanie izolacji przestrzennej od pól, na których w ubiegłym roku uprawiano cebulę;
• nie można zakładać plantacji w sąsiedztwie długo kwitnących upraw rzepaku, lucerny, koniczyny, nieużytków, oraz drzew i krzewów;
• nie dopuszczać do masowego kwitnienia chwastów na plantacji i wokół niej, kwitnące rośliny są źródłem nektaru dla osobników dorosłych;
• po zbiorze cebuli dokładnie sprzątnąć resztki roślinne i wykonać głęboką orkę.

Ochrona chemiczna przed śmietką cebulanką

Pierwszy zabieg należy wykonać gdy na plantacji pojawia się muchówki. Monitoring nalotu można prowadzić  przy pomocy żółtych tablic lepowych,  ale konieczna jest dobra znajomość wyglądu szkodnika lub wykrywanie jaj składanych przez samicę.

Po stwierdzeniu obecności śmietki należy wykonać zabiegi zgodnie z zaleceniami na etykiecie produktu. Do tego celu zarejestrowane są środki ochrony roślin zawierające substancje czynne / grupy chemiczne:

• acetamipryd / neonikotynoidy (np. Mospilan 20 SP, Los Ovados 200 SE)
• cyjanotraniliprol / związek z grupy antranilowych diamidów (np. Benevia 100 OD)
• deltametryna / pyretroidy (np. Decis Mega 50 EW)
• lambda-cyhalotryna / pyretroidy (np. Karate Zeon 050 CS)

Środki powinny być stosowane naprzemiennie. Wybierając środek bierzemy pod uwagę grupę chemiczną, lub substancję czynną, a nie nazwę handlową.

W okresie dojrzewania cebul mogą pojawić się też larwy: śmietki kiełkówki (Delia florilega) i śmietki glebowej (D. platura), udnicy brodawkówki (Eumerus tuberculatus) i udnicy cebulówki (Eumerus strigatus) oraz zgniłówki (Fannia sp.). Larwy uszkadzają cebule podobnie jak larwy śmietki cebulanki. Owady dorosłe są przywabiane zapachem gnijących roślin i samice składają jaja na porażonych lub uszkodzonych mechanicznie cebulach.

Metody biologiczne w zwalczaniu śmietki

Do tego celu mogą być wykorzystane entopatogeniczne nicienie Steinernema feltiae (preparaty np. Capirel, Entonem), które zwalczają stadia larwalne śmietki oraz innych szkodników glebowych. Nicienie wnikają do wnętrza szkodnika gdzie uwalniają bakterie, które przekształcają tkankę nosiciela w źródło pożywienia dla nicieni. Szkodnik umiera w ciągu kilku godzin lub dni. W przypadku warzyw uprawianych z rozsady zalecane jest stosowanie preparatów w dawce 5 000 do 10 000 nicieni, produkt aplikuje się przez podlewanie. Zabieg należy powtórzyć po 2-3 tygodniach.